چرا جنبش «روژئاوا» مهم است؟

دکتر امیر سجادی| پژوهشگر تاریخ

انقلاب سوریه در بهار سال ۲۰۱۲ میلادی سرآغاز ورود مجدد کوردها به سپهر سیاست در این کشور بود. کوردها که به مثابه «اقلیتی در مظان اتهام» دهه ها تحت تأثیر سیاست و ایده ئولوژی پان عربیسم با انکار، ستم و تعریب سرزمین های شان روبرو گردیده و به گروهی حاشیه ای در جامعه، سیاست و اقتصاد سوریه تبدیل شده بودند، اینک و به لطف شرایط پیش آمده به یکی از نیروهای اصلی در عرصه ی تحولات سوریه تبدیل شده اند. حال که با اضمحلال داعش، نقش و موقعیت کوردهای روژئاوا وارد مرحله ی تازه ای شده است، این پرسش مطرح است که اساسا اهمیت روژئاوا در چیست و چرا در دوره ی پساداعش به کانون تحولات میدانی در سوریه تبدیل شده است؟

درک چگونگی موقعیت کوردها در مرحله ی جدید و نقشی که در آینده ی سوریه و منطقه بر عهده خواهند گرفت، نیازمند اطلاع از استراتژی و برنامه های کلان مدت قدرت های اصلی در صحنه ی جهانی و خاورمیانه است. زیرا تحولات آتی در خاورمیانه بخشی از پازل سیاست های قدرت های بزرگ به ویژه ایالات متحده در قرن بیست و یکم است. در حال حاضر، برای پژوهشگر این عرصه دسترسی به کم و کیف سه پارامتر تعیین کننده ی:
الف) سیاست های بلند مدت، ب) اهداف مورد نظر، و ج) رهیافت بازیگران جهانی بازی قدرت در خاورمیانه ی قرن بیست و یکم امکان پذیر نیست.
نوشتار پیش رو، به تبیین اجمالی «ساختار سیاسی» و «تمایز گفتمانی» جنبش روژئاوا می پردازد.

بر این اساس، جنبش روژئاوا از سه جنبه حائز اهمیت است:

۱) موفقیت نسبی در گذار از یک جنبش سیاسی و نظامی به سازمان و سیستم اداری و بوروکراتیک. جنبش روژئاوا توانست ضمن پیروزی نظامی بر داعش، با استقرار نظام اداری نسبتا کارآمد، نیازهای امنیتی، خدماتی، مالی، اقتصادی و اداری نواحی تحت کنترل خود را تأمین کند. ضریب امنیتی بالا و رضایت نسبی ساکنان مناطق تحت اداره ی روژئاوا گواهی بر موفقیت نظم سیاسی – اجتماعی فدراسیون دموکراتیک شمال سوریه است. انعکاس بیرونی این وضعیت، تحسین و همراهی ائتلاف بین المللی ضد داعش و حتی روسیه را نسبت به کوردها فراهم کرده و به نوعی موقعیت دوفاکتوی شمال سوریه را از مشروعیت برخوردار نموده است.

۲) ارائه ی مدل خودگردانی مبتنی بر ایده ی کنفدرالیسم دموکراتیک. اعمال، تصمیمات و قواعد که عناصر تعیین کننده در ساختار سازمانی هستند، در بوروکراسی منطقه ای روژئاوا جنبه ی عملیاتی یافته و سیستم سیاسی مزبور ضمن برخورداری از فونکسیون ها و قابلیت های مورد نیاز برای جلوگیری از تمرکز قدرت، ویژگی تکثرگرا و دموکراتیک را به مرکز ثقل روابط کانونی قدرت و نیروهای آن بدل کرده است. امری که بر نگرانی های ناشی از بروز تنش در پازل پیچیده و درهم تنیده ی قومی – مذهبی شمال سوریه فائق آمده است.

۳) طرح گفتمانی سوژه شدگی «زن» در نظام فکری و عقلانیت سیاسی حاکم بر روژئاوا و فراگیر کردن ایماژهای این گفتمان از طریق واگذاری نقش برابر و یکسان از زن و مرد در ساختار مدیریتی کنفدرالیسم دموکراتیک شمال سوریه. گزاره ای که ضمن به چالش کشاندن ساختارهای ذهنی، اجتماعی، سیاسی و نیز سنت تاریخی زن ستیز در جهان خاورمیانه ای، موجی از تحسین و حمایت افکار عمومی غرب به ویژه روشنفکران و فعالان سیاسی چپ نسبت به آنچه در روژئاوا در حال رخ دادن است را برانگیخته و به یکی از موضوعات جدی در مطالعات و نوشته های آن ها بدل شده است. حضور داوطلبان کشورهای غربی در صفوف یگان های مدافع خلق (YPG) و اظهارات فیلسوف مشهور معاصر «اسلاوی ژیژک» در تحسین کوردها و دستاوردهای سیستم روژئاوا از نمودهای بارز اهمیت روژئاوا در میان روشنفکران و نیروهای مترقی جوامع غربی می باشد.

اینجاست که چرایی دشمنی ترکیه و نیز مخالفت دولت سوریه با آن چه که در روژئاوا در حال تکوین است، روشن می گردد! به عبارت دیگر، مسأله ی اصلی ترکیه نه موضوع تروریسم بلکه به طور مشخص کوردها و سیستم سیاسی و اجتماعی آن ها است.