بازتعریف فرصت مرزنشینان از بازارچه مرزی/دولت نگرانی‌ها رارفع کند
کشور ایران حدود ۹ هزار کیلومتر مرز آبی و خاکی با ۱۵ کشور جهان دارد، در بین استان‌های آذربایجان غربی با ۸۹۱ کیلومتر مرز مشترک با سه کشور عراق، ترکیه و جمهوری آذربایجان، کردستان با ۲۳۰ کیلومتر مرز مشترک با عراق، ایلام با ۴۲۰ کیلومتر مرز، اردبیل با ۳۸۰ کیلومتر مرز به همراه مرزهای آذربایجان شرقی، کرمانشاه و … ظرفیتی بی‌نظیر در نیمه غربی کشور به شمار می‌رود.
«مرز» یکی از مهم‌ترین ظرفیت‌های هر کشوری محسوب می‌شود و به‌عنوان فرصتی طلایی در بهبود فضای کسب‌وکار و رونق اقتصاد با مبادلات تجاری و اقتصادی به شمار رفته و می‌رود، مرز هم چون کاتالیزوری است که می‌تواند سرعت توسعه و اشتغال در استان‌های مرزی را افزایش دهد و می‌طلبد که از این فرصت برای کمک به استان‌های مرزی به شکل بهتری استفاده شود.
ویژگی‌های ژئوپلیتیکی، شاخصه‌های فرهنگی و امتیازهای کم‌نظیر اقتصادی مجموعه‌ای از فرصت‌ها را برای این استان‌ها ایجاد کرده است که می‌توان از آن در راستای توانمندسازی روابط بین‌المللی و تجارت خارجی کشور بهره‌گیری کرد.
شاخصه‌های ویژه کشاورزی و صنعتی در کنار نزدیکی به بازارهای پرجمعیت خارجی، ظرفیت‌های استثنایی گردشگری برای رونق توریسم بین‌المللی، ویژگی‌های خاص و فراملیتی فرهنگی برای جذب و جلب فرهنگی همسایگان و جغرافیای خاص سیاسی ازجمله ظرفیت‌های کم‌نظیر استان‌های مرزی نیمه غربی به شمار می‌رود که می‌بایست به آن با نگاه فراگیر و در راستای تقویت اقتصاد ملی نگریست.
ظرفیت‌های اقتصادی مرزها
یکی از کارکردهای مرز در هر منطقه‌ای انجام مبادلات تجاری در آن است و سال‌هاست این کار در استان‌های مرزی هم چون کردستان به‌طور رسمی و غیررسمی انجام می‌شود.
وجود مرز فرصتی ارزشمند برای انجام فعالیت‌های تجاری و اقتصادی است و بی‌شک در این زمینه افرادی که سرمایه زیادی در اختیار دارند و آن را در این حوزه هزینه می‌کنند بیشترین بهره را می‌برند و در این میان افرادی که بنیه مالی قوی ندارند هم به مشاغلی همچون کولبری روی می‌آورند تا معیشت خود و خانواده‌هایشان را تأمین کنند.
شاید در یک دهه گذشته همچون اکنون مردم اقصی نقاط کشور با واژه کولبر و کولبری آشنا نبودند ولی با اتفاقاتی که در این مدت برای کولبران استان‌های مرزی افتاد و رسانه‌ای شد این قشر در دایره توجه جامعه قرار گرفتند و مسئولان هم وعده‌هایی برای بهبود شرایط آن‌ها دادند.
مسیر شهرهای مرزی کردستان هم چون بانه، سقز، سروآباد و مریوان به‌واسطه کوه‌های سر به فلک کشیده آن زیبایی و چشم‌انداز خاصی دارد که نظاره آن سختی و خستگی راه را از بدن مسافران خارج می‌کند.
مشاهده همین صحنه مذکور حاکی از افزایش تعداد کولبران در مناطق مرزی است، کولبرانی که در فصل‌های مختلف سال حتی زمستان علاوه بر سختی راه در سرما و گرما اجناس و کالاهایی هم چون تلویزیون، لاستیک خودرو، کولر و غیره را بر دوش خود حمل کرده و از مرز و مسیرهای پرپیچ‌وخم کوه‌های منطقه عبور می‌دهند.
بازارچه‌های موقت مرزی به‌منظور اشتغال‌زایی و بهبود وضعیت اقتصادی مرزنشینان و بعد از اجرایی کردن طرح انسدادمرزها در استان‌های غربی کشور به‌ویژه استان کردستان ایجاد شد که بسیاری از کارشناسان براین باورند که اهداف تأسیس این بازارچه‌ها محقق نشده است.
بعد از گذشت چندین سال از وجود بازارچه‌های مرزی دستورالعملی مبنی بر تجمیع این بازارچه‌ها صادرشده است که بر اساس آن بازارچه‌های مرزی «گله سوره» و «هنگه ژال» بانه مسدود و در «سیرانبند» تجمیع و در مریوان هم بازارچه «خانم شیخان» مسدود و در «پیران» تجمیع می‌شود.
وعده وزیر کشور برای حذف کولبری
ادغام بازارچه‌های مرزی علاوه بر کردستان شامل استان‌های آذربایجان غربی، خراسان رضوی، خوزستان و سیستان و بلوچستان هم شده است. حال دولت تصمیم گرفته با اقداماتی همچون صدور کارت پیله‌وری و تجمیع بازارچه‌های مرزی که درنتیجه آن چند بازارچه مسدود می‌شود، کولبری را متوقف کند.
چندی پیش وزیر کشور در نشست هیئت نمایندگان اتاق ایران عنوان کرده بود: در دولت تصویب شد تا کولبری‌ها، به‌صورت کلی متوقف شود که البته این آثار امنیتی و اجتماعی ممکن است داشته باشد، اما برنامه‌ریزی کرده‌ایم که به‌جای اینکه افراد کولبر شده و کرامت انسانی آن‌ها دچار مشکل شود، ۱۵ بازارچه مرزی تدبیر شده و کالاهایی که در آن مناطق وارد کشور می‌شود، عرضه شود. این در حالی است که بیش از ۸۵ درصد از کالاهایی که کولبران می‌آورند، از ایران به کشورهای دیگر رفته و از آنجا دوباره از طریق کولبری وارد کشور می‌شوند.
وزیر کشور همچنین در جلسه بررسی آخرین وضعیت قاچاق کالا و ارز در محل این وزارتخانه گفت: با اجرای طرح ساماندهی کولبری تا ۷۰ درصد میزان قاچاق در این مبادی کنترل می‌شود لذا با اجرای این طرح ضمن حفظ کرامت مردم این مناطق از وقوع اتفاقات ناگوار که گاهاً شاهد آن بوده‌ایم جلوگیری می‌شود و مردم آن منطقه بر اساس سازوکار مشخص می‌توانند از طریق بازارچه‌های مرزی و تحت نظارت اقدام به ورود کالا و امرارمعاش کنند.
مجید آقا بابایی مدیرکل مرزی وزارت کشور، هم در نشست خبری خود با اشاره به ویژگی‌های آیین‌نامه جدید «ساماندهی مبادله کالا در بازارچه‌های غیررسمی موقت مرزی» هیئت‌وزیران اظهار داشت: بر اساس این آیین‌نامه، ساکنان مناطق مرزی در سیزده شهرستان استان‌های آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه، سیستان و بلوچستان که حداقل سه سال سابقه سکونت در مناطق مرزی دارند، می‌توانند در ۱۵ بازارچه مرزی به فعالیت اقتصادی و مبادله کالا به‌صورت قانونمند بپردازند تا فعالیت مرزنشینان از کولبری به سمت مبادلات غیررسمی در این بازارچه‌ها تغییر کند.
وی در ادامه افزود: ساکنان مناطق محدوده بیست کیلومتری مرزهای غربی کشور در شهرستان‌های پیرانشهر و سردشت در استان آذربایجان غربی، بانه، مریوان و سروآباد در استان کردستان، ثلاث باباجانی، سرپل ذهاب و پاوه در استان کرمانشاه و همچنین ساکنان شهرستان‌های میرجاوه، هیرمند، نیمروز، زهک و سراوان در شعاع ۵۰ کیلومتری استان سیستان و بلوچستان مشمول استفاده از تسهیلات مقرر در آیین‌نامه مذکور هستند. بر اساس این آیین‌نامه هر فرد ماهانه از تخفیف ۵ میلیون ریالی به‌عنوان تخفیف سود بازرگانی برخوردار خواهند شد.
مدیرکل مرزی وزارت کشور با بیان اینکه امتیازات دیگری نیز شامل این افراد می‌شود گفت: علاوه بر اینکه مبادله کالا به طریق رسمی و قانونی انجام می‌شود و مسئولیت بازارچه به عهده گمرک است، امکان ترانزیت کالای داخلی فراهم می‌شود و ماهانه ساکنان مناطق مشمول از تخفیف سود بازرگانی برای ورود کالاهای مجاز برخوردار می‌شوند.
وی خاطرنشان کرد: افراد مشمول از طریق صدور کارت الکترونیک مرزنشینان، مبادلات رسمی را انجام می‌دهند.
آقا بابایی با بیان اینکه هزینه‌های ایجادشده تأسیسات اداری و زیربنایی و تأسیسات موردنیاز واحدهای اجرایی در این بازارچه‌ها و سایر سرمایه‌گذاری‌ها و تأمین کارکنان بازارچه و اداره آن به عهده استانداری‌های چهار استان یادشده است، افزود: دستور لازم به استانداران برای آماده‌سازی هرچه سریع‌تر زیرساخت‌ها صادرشده است.
مدیرکل مرزی وزارت کشور تأکید کرد: هدف از اجرای این طرح جلوگیری از آسیب‌پذیری کولبران، حفظ کرامت انسانی مرزنشینان و هدایت و انتقال فعالیت آن‌ها در مسیری قانونی و همچنین افزایش درآمد آن‌هاست.
حذف کولبری مستلزم ایجاد سازوکار لازم است
نماینده مردم شهرستان‌های سنندج، دیواندره و کامیاران در مجلس شورای اسلامی هم در ارتباط با حذف کولبری در گفتگو با رسانه‌ها از دولت خواسته در مورد سازوکارهای این اقدام دقت لازم را به خرج دهد تا وضعیت این افراد بدتر از گذشته نشود.
سید مهدی فرشادان عنوان کرد: حذف کولبری کار سختی است و ما هنوز سازوکار دولت را برای این امر نمی‌دانیم، قطعاً انجام این کار مستلزم فراهم کردن سازوکار لازم است.
وی بیان کرد: اگر ازنظر اقتصادی شرایطی برای کولبران فراهم شود که بتوانند معیشت خود را تأمین کنند و عزت و احترام آن‌ها حفظ شود بی‌شک ما هم از این شرایط حمایت خواهیم کرد.
۳ بازارچه در کردستان تجمیع خواهند شد
دبیر کمیسیون مبارزه با قاچاق کالا و ارز کردستان در این باره گفت: بازارچه‌های موقت مرزی در سال ۸۸ به‌منظور کمک به معیشت مردم، ایجاد اشتغال و محرومیت‌زدایی و پیشگیری از قاچاق و مهاجرت روستاییان به شهرها ایجاد شد.
رضا میرزایی عنوان کرد: متأسفانه تاکنون اهداف و استراتژی‌های بلندمدتی که دولت در خصوص بازارچه‌های مرزی داشت را نتوانستیم اجرا کنیم و در این راستا به‌طور مطلوب مدیریت نکردیم.
وی بیان کرد: چون بازارچه‌های مرزی بعد از مدتی به مرزبانی سپرده شد و قطعاً، نگاه مرزبانی بیشتر حراست از مرزها است نه اقتصادی، به همین دلیل اهداف دولت در این بازارچه‌های مرزی به فراموشی سپرده شد.
وی به دستورالعمل دولت در ادغام بازارچه‌های مرزی اشاره کرد و اظهار داشت: طرح تجمیع بازارچه‌های مرزی، بر اساس مصوبه هیئت دولت باید انجام شود. در استان ما بازارچه‌های مرزی «گله سوره» و «هنگه ژال» در شهرستان بانه مسدود و در سیرانبند تجمیع و در مریوان هم خانم شیخان مسدود و در پیران تجمیع می‌شوند.
دبیر کمیسیون مبارزه با قاچاق کالا و ارز کردستان اضافه کرد: طرح مذکور قرار بود از آبان ماه امسال اجرایی شود که به دلیل نبود زیرساخت‌های لازم این اقدام در استان ما تاکنون انجام‌نشده و امیدواریم در آینده‌ای نزدیک محقق شود.
وی بیان کرد: برای ساماندهی بازارچه‌های مرزی طرح چرخش کالا در کردستان تهیه و در شورای تأمین استان مصوب شد.
میرزایی ادامه داد: بر اساس طرح مذکور تاجران می‌توانند از بازارچه‌های مرزی کالا را به دیگر شهرستان‌های استان هم منتقل کنند و علاوه بر این مصوب شده هر مسافر هم دو کالای اساسی از شهرهای بانه و مریوان خریداری و با خود همراه ببرد.
وی بیان کرد: قرار شده برای کسانی که در استخدام دولت نیستند و سابقه سه سال سکونت در روستاهای مرزی را دارند کارت الکترونیکی صادر شود و ماهانه به این افراد معافیت گمرکی به مبلغ ۵۰۰ هزار تومان اختصاص می‌یابد.
وی با بیان اینکه اجناس مشمول معافیت از بازارچه‌های مرزی استان وارد کشور می‌شود، اظهار داشت: ۹۰۰ میلیارد تومان مجوز واردات کالا از بازارچه‌های مرزی ایران است که سهم کردستان ۱۷۵ میلیارد تومان است.
تجمیع بازارچه‌های مرزی مشکلاتی برای کولبران به دنبال دارد
نماینده مردم شهرستان‌های مریوان و سروآباد در مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه ادغام بازارچه‌های مرزی از سیاست‌های دولت است، گفت: مردم مرزنشین از اجرای این طرح به دلیل اینکه رفت‌وآمد آن‌ها سخت‌تر خواهد شد، راضی نیستند.
منصور مرادی عنوان کرد: می‌طلبد دولتمردان با اجرای طرح مذکور تدابیری هم برای رفع مشکلات ناشی از تردد مرزنشینان هم بیندیشند.
وی اظهار داشت: اجرای این طرح تا دو ماه آینده در کردستان به تعویق افتاده تا در این مدت بررسی‌های لازم در ارتباط با نحوه به اجرا درآوردن آن به نحو احسن انجام شود.
وی به سخنان وزیر کشور در ارتباط با صدور کارت پیله‌وری اشاره کرد و افزود: مردم ما موافق صدور کارت پیله‌وری نیستند چراکه دغدغه دارند اگر زمانی خدمات‌رسانی و فعالیت این کارت قطع شود، تکلیف آن‌ها چه خواهد شد.
در شرایط کنونی که کردستان جزو استان‌های نخست کشور در نرخ بالای بیکاری است و این مسئله در فصل‌های پاییز و زمستان هم یک پله بالاتر می‌رود نگرانی و دغدغه تأمین معیشت هم به‌ویژه در شهرستان‌های مرزی افزایش می‌یابد.
طرح ادغام بازارچه‌های مرزی که درنتیجه آن چند بازارچه مسدود می‌شود هم بر نگرانی مرزنشینان افزوده است و امید می‌رود مسئولان با تشریح کامل این برنامه و در نظر گرفتن جوانب مختلف آن، از نگرانی و استرس مرزنشینان بکاهند.
تلاش در راستای تأمین نیازهای مردم ساکن در مرزها از یک‌سو و همچنین برنامه‌ریزی منظم با هدف مقابله با ورود کالاهای قاچاق در قالب‌های مختلف ازجمله دغدغه‌های اصلی است که این روزها در مناطق مرزنشین مطرح می‌شود و به همین دلیل است که مردم انتظار دارند این مسائل با دقت ویژه‌ای موردتوجه قرار گیرد.
منبع: مهر
