تعطیل است؛ تعطیل نیست

در این مدت اتفاق عجیب کم نیفتاده است و همه ما به شنیدن اخباری که شاید زمانی شوکه کننده و عجیب و غریب بود عادت کرده ایم. آخرین آنها که در نوع خودش بدیع و جالب توجه بود ماجرای تعطیلی ۱۰ روزه شبکه بانکی استان کردستان به دلیل شیوع سرسام‌آور کرونا بود که البته تنها ۲۴ ساعت دوام آورد و توسط نهاد تصمیم‌گیر یعنی استانداری لغو شد.

این ماجرا که قطعا تا مدتها به یاد خواهد ماند و به مثالی برای نوع تصمیم‌گیری در استان تبدیل خواهد شد، ضمن عجیب بودن پرسشی اساسی را در ذهن ایجاد می‌کند و آن اینکه مبنای تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی توسط مدیران چیست و چگونه می‌شود ابتدا تصمیمی با این حد از اهمیت اتخاذ می شود اما یک روز بیشتر دوام نمی‌آورد و نکند تمام تصمیمات بر همین روال اتخاذ می شود؟ آنهم در مورد مسائل مربوط به کرونا که مستقیم جان شهروندان را نشانه گرفته است.

وقت این حرف‌ها نیست و سخن از نظام تدبیر و مدیریت در این اوضاع نابسامان بیهوده است اما می‌خواهیم به ماجرای بسته شدن بانک ها نگاهی بیندازیم که اتفاقا تصمیم بسیار درست و به جا بود و لغو آن نه از جنبه تزلزل تصمیمات مدیریتی بلکه از جنبه سلامت و سیستم بانکی کاری بس خطا و اشتباه بود.

با کاهش ساعات کاری بازار و ادارات و یا شیفت‌بندی حضور کارکنان بر سر کار خود مشخص شد که بخش عمده‌ی کسانی که قرار بود بر اساس این تصمیم در خانه بمانند تا شاید زنجیره سرایت قطع شود، به شعب مختلف بانک‌ها مراجعه کرده و حتی جمله‌ای به شوخی بین خود مردم دهان به دهان می گردد که آموزش‌و پرورش اگر کاری با معلمان دارد می‌تواند آنها را در شعب بانک‌ها پیدا کند.

علی‌رغم عدم اهتمام شهروندان به موضوع قرنطینه، حجم مراجعه مردم به بانک‌ها توسط چند عامل دیگر تشدید شد تا این دوره یکی از سخت‌ترین دوره‌های کاری بانک‌ها باشد از جمله این عوامل ،پرداخت تسهیلات ودیعه مسکن و حمایت از مشاغل آسیب دیده از کرونا بود که تعداد زیادی از شهروندان را در این ایام راهی بانک ها کرد.

اگرچه این تصمیم در راستای حمایت از اقشار آسیب‌پذیر گرفته شده اما در ذات خود باعث گسترش بیشتر ویروس شد چرا که فضای فیزیکی بانک ها گنجایش کافی برای حضور پر تعداد و توام با رعایت پروتکل‌ها را نداشت و احتمالا بسیاری از متقاضیان این موضوع، گرفتار کرونا شدند.

به جرات می توان گفت شعب بانک‌ها از شلوغ‌ترین اماکن دولتی و خصوصی در این ایام بودند و پر بی راه نبود اگر برای مدتی بانک‌ها تعطیل می‌شدند تا هم زنجیره زودتر قطع می‌شد و هم جان شهروندان به مخاطره نمی‌افتاد.

اما اگر ادارات و بانک‌ها تعطیل می‌شدند چه اتفاقی ممکن بود بیفتد که بیش‌تر از جان آدم‌ها مهم باشد؟ عملا هیچ و در ادامه توضیح می‌دهیم که چرا همگی بیشتر عادت به حضور فیزیکی در بانک ها کرده‌ایم وگرنه تعطیلی حتی یک‌ماهه بانک‌ها هم خلل چندانی به زندگی مردم وارد نمی‌کند و ممکن است درصد بسیار قلیلی از این ماجرا متاثر شوند.

بانک‌ها حدود ۹۰ درصد تراکنش‌های خود را از طریق سامانه‌ها و ابزارهای غیرحضوری انجام می‌دهند و مثلا بانک ملی که اخیرا رکورد عجیب و غریب ۹۰ میلیون تراکنش در روز را ثبت کرده است حدود ۹۱ درصد این تراکنش‌ها را غیرحضوری و از طریق سامانه‌ها و اپلیکیشن‌های اینترنتی، خودپردازها، پی‌او‌اس‌ها و… انجام داده است پس چه شعبه باز باشد یا خیر ۹۰ درصد امورات بانکی غیرحضوری انجام می‌شود.

اما به بخش جذاب موضوع می‌رسیم و آن بحث اسکناس‌های در دست مردم است که ممکن است قصد واریز به حساب آن را داشته باشند.

بانک مرکزی اعلام کرده است که ۲ و نیم درصد مجموع نقدینگی کشور به صورت اسکناس نزد مردم است و مابقی درحساب‌های مردم در بانک‌ها می‌باشد یعنی تقریبا هیچ‌کدام از شهروندان نیاز جدی به حمل یا واریز اسکناس ندارند و جالب اینکه ابزاری به نام خوددریافت چندی است در مدار قرار گرفته است که همین مقدار اندک اسکناس را می‌شود از طریق آن واریز کرد پس به فرض اگر سررسید چک فردی رسیده و وجه‌نقد را در منزل خود نگهداری کرده باشد از طریق این دستگاه‌ها می تواند آن را به حساب واریز کند. ناگفته پیداست که سیستم‌های آنلاین بانک‌ها چنان غنی شده‌اند که با انتقال تا ۱۰۰ میلیون تومان در روز نگرانی برای نقل و انتقال وجوه را نزدیک به صفر برساند.

اوضاع ادارات دولتی چطور است؟ ادارات دولتی به لحاظ دیجیتال‌سازی فرآیند‌های خود در قرون وسطا به سر می‌برند و سال‌ها از بانک‌ها فاصله دارند. سنتی و دولتی بودن هم چنان کرده که انتظار تحولی از آنها به این زودی‌ها نمی‌رود برای همین است که یک سرِ فرآیندهایشان همیشه به شعبه یک بانک ختم می‌شود، کاری که ۵۰ سال قبل هم به همین شیوه بود. اما بانک‌ها به همین سیستم‌های سنتی، ابزارهای غیرحضوری کافی داده‌اند و تا لازم نباشد واریزها به خزانه دولت، صرفا در شعبه انجام شود.

مثلا تصور کنید بانک ها تعطیل هستند و کسی می خواهد با واریز وجه، یک زندانی را آزاد کند، در این وضعیت به راحتی و با استفاده از پی‌سی‌پوزهای نصب شده در قوه قضائیه می‌توان هر وجهی را به حساب واریز کرد ،کاری که مثلا مدت‌هاست سیستم مالیاتی به خوبی از آن استفاده می‌کند اما این ابزارها در بعضی جاها به دلیل تفکر سنتی و محافظه‌کار حاکم بر آن، خاک می‌خورد و بدون استفاده است. پس مدتهاست ادارات راه حل‌های جایگزین دارند و از آن استفاده نمی‌کنند. در ضمن مدتهاست که حقوق کارکنان و شرکت‌ها به صورت سیستمی و به اصطلاح “با دیسکت” واریز می‌شود و کسی نگرانی‌ای از این بابت ندارد.

پس خوب است استانداری و مدیران تصمیم‌گیر شفاف‌سازی کنند که دقیقا چه کسانی معترض‌اند و به چه معترض‌اند و آیا این اعتراض که باعث لغو یک تصمیم درست شد ناشی از عدم آگاهی معترضان نیست؟

درد اینجاست که هم اکنون که ما درباره لغو تعطیلی بانک‌ها صحبت می‌کنیم، استان های لرستان، یزد و کهکیلویه در روزهای پایانی ۱۰ روز تعطیلی خود هستند و آب از آب هم تکان نخورده و آن استان‌ها به لحاظ مجموع شاخص‌ها برتری خاصی بر کردستان ندارند. اما مثل پیک دوم در تیرماه که کارمندان تهران با حداقل ظرفیت و شیفتی سرکار می‌رفتند و مسئولان محلی ما اصرار بر سرویس دهی ۱۰۰ درصدی داشتند، این سیکل معیوب در حال تکرار است و این شبهه پیش می‌آید که کسی غم خوار مردم نیست.

شبکه بانکی استان ۶ کشته (که عده ای آنها را شهید هم می‌نامند) تقدیم کردستان کرده است در حالی که قهرمانان ملت در صف اول مقابله با کرونا یعنی سیستم درمانی ۳ کشته داشته‌اند، پس فضای حاکم بر کار کارکنان بانک بسیار پر استرس بوده و به شدت هم آلوده است چون تقریبا همه ابزارهای که با آن سروکار دارند از کانون‌های آلودگی است و هرچقدر هم سعی در رعایت پروتکل ها داشته باشند با این حجم از تقاضا، نمی‌توانند با حاشیه امنیت کافی به انجام امورات بپردازند.

کرونا وضعیتی تجربه نشده را فراروی ما قرار داده است که دیگر مثل بعضی از مشکلات نوع بشر، حواله به آینده نیست و ماجرای همین امروز و الان ماست و در ضمن ارزشمندترین دارایی انسان یعنی “حیات” را نشانه گرفته است. همه ما در هرجای دنیا که باشیم به این موضوع فکر می‌کنیم که آیا نوبت ما و اطرافیانمان هم می رسد و کرونا قرار است با ما چه کند؟ وقتی در موقعیتی چنین غیرعادی هستیم هیچ ایرادی ندارد برخی از کارهایمان یکی دو هفته عقب بیفتد در عوض چند نفر بیشتر زنده بمانند.