هیچ چیز این بازار شبیه بازار دمِ عید نیست!
شاید اگر صدای هر از گاه ترکاندن ترقه‌های کوچک و بزرگ و یا چند بساطی که برای فروش سبزه و ماهی قرمز پهن شده است نبودکسی باور نمی‌کرد که اینجا بازار سقز است و کمتر از ۱۰ روز مانده به عید نوروز.
ویدیوی بازدید استاندار کُردستان و فرماندار شهرستان سقز از بازار این شهر در روزها جمعه هفدهم اسفند در بخشی از شبکه‌های اجتماعی پُر بازدید شده بود. اینکه مدیران ارشد استان و شهرستان در میان شهروندان حاضر می‌شوند و صمیمانه با آنها خوش و بش می‌کنند را شهر سقز در چند سال گذشته به خود ندیده بود، منتهی این تنها ظاهر قضیه است و باطن بازار آنهم در ایام نزدیک به عید به این زیبایی نیست.
اینکه تیم مدیریتی استانداری و فرمانداری چرا روز جمعه را برای این بازدید انتخاب کرده بودند مشخص نیست، همچنین محتوایی که از سوی روابط عمومی‌های این دو نهاد منتشر شده است هم روایت دقیقی از گلایه‌های بازاریان و وعده‌های استاندار و فرماندار به دست نمی‌دهد و صحبت‌ها تنها در مرمت بازار تاریخی خلاصه شده است، حال آنکه بازار سقز از زخم‌های عمیق‌تری رنج می‌برد که التیام همت جانانه می‌خواهد.
بازار سقز با وجود موقعیت جغرافیایی مناسب و سابقه تاریخی، در سال‌های اخیر با رکود شدیدی مواجه شده است. این در حالی است که برخی از شهرهای دیگر با شرایط مشابه هنوز رونق نسبی خود را حفظ کرده‌اند. بخش قابل توجهی از بازاریان به شدت نگران ادامه این وضعیت هستند. آنها از برگشت خوردن چک‌ها و احتمال تعطیلی کسب و کارشان به دلیل شرایطی ازجمله سنگین بودن اجاره‌ها و عدم توان پرداخت آن، عدم حمایت و سرمایه‌گذاری دولتی، محدودیت واردات و تعطیلی بازارچه‌ها، کمبود پارکینگ و مشکلات تردد و … خبر می‌دهند.
افزایش اجاره‌بها و هزینه‌های کسب‌وکار
یکی از بازاریان در گفتگو با واکاوی اصلی‌ترین مشکلات کسبه در سقز را افزایش بی‌رویه اجاره‌بها می‌داند؛ در حال حاضر اجاره برخی مغازه‌ها چیزی حدود ۵۰ تا ۱۰۰ میلیون تومان است، کاسبی که بخواهد این حجم پول را تأمین کند باید اجناس را از آنچه که هست بالاتر بفروشد و این چرخه‌ایست که همچنان ادامه دارد، درحالی‌که در برخی شهرهای دیگر، اجاره‌ها متناسب‌تر هستند و نهادهای دولتی نظارت بیشتری بر این موضوع دارند. این مغازه‌دار همچنین می‌گوید: “همچنین هزینه‌های کسب و کار نیز بالا رفته است، یک مغازه‌دار هزینه‌های منجمله حامل‌های انرژی، عوارض نوسازی، عوارض کسب و پیشه، مالیات و … را پرداخت می‌کند بدون آنکه خدماتی قابل توجه در بازار ارائه شود و کمترین تغییری در وضعیت بازار ایجاد شده باشد”.
کاهش قدرت خرید مردم
در سال‌های اخیر، به دلیل تورم و کاهش درآمد سرانه، مردم تمایل کمتری به خرید کالاهای غیرضروری مانند پوشاک، پارچه و لوازم لوکس دارند. از آنجا که بازار سقز وابستگی زیادی به فروش پوشاک و پارچه دارد، کاهش قدرت خرید تأثیر مستقیمی بر رکود آن گذاشته است. مغازه پوشاک فروشی می‌گوید: مشتری‌هایی که دارم در سال‌های گذشته شاید سه تا چهار بار برای خرید مراجعه می‌کردند، اما امسال حداقل به دو بار کاهش یافته و حتی تا الآن که ۱۰ روز به عید مانده است بخش زیادی از آنها هنوز هم مراجعه نکرده‌اند.
عدم توان رقابت با بازارهای مجازی و خریدهای آنلاین
برخی کسبه بخش آنلاین کسب و کار خود را هم راه‌اندازی کرده‌اند و بسیاری از مشتریان به جای مراجعه حضوری به بازار، خریدهای خود را از فروشگاه‌های اینترنتی انجام می‌دهند. این امر باعث کاهش مشتریان حضوری در بازار سقز شده است، اما بازاریان معتقدند فروش آنلاین نیز بخش کمی از فروش آنها را شامل می‌شود.
نبود حمایت دولتی و سرمایه‌گذاری مناسب
در حال حاضر بخش قابل توجهی از مغازه‌ها در پاساژها خالی هستند، سیاست پاساژسازی و هزینه‌های اضافه در سال‌های گذشته به جای برخی امور زیربنایی منجر به شکست شده و بخشی از وضعیت فعلی را رقم زده است. برخی از شهرهای دیگر توانسته‌اند با حمایت دولت و ایجاد تسهیلات برای کسبه، رونق خود را حفظ کنند.
وضعیت ظاهری بازار، دسترسی‌های متنوع، جذابیت‌های بصری و … هم در این موضوع بی اثر نیست. در سفر اخیر استاندار بر بازسازی سقف بازار تاریخی تأکید شد، فرماندار سقز هم بیش از پنج ماه قبل از در نظر گرفتن شش میلیارد تومان برای بازسازی بازار سقز خبر داده بود، اما تاکنون هیچ اقدامی صورت نگرفته است.
تعطیلی بازارچه‌های مرزی و محدودیت‌های واردات
یکی از مزیت‌های سقز، نزدیکی به مرز عراق بوده و هست که امکان ورود کالاهای خارجی با قیمت مناسب را فراهم می‌کند. اما در سال‌های اخیر، به دلیل تعطیلی بازارچه‌های مرزی، محدودیت‌های گمرکی و سخت‌گیری‌ها در این زمینه، ورود کالاهای خارجی کاهش یافته و همین موضوع روی تنوع اجناس و قیمت‌ها تأثیر منفی گذاشته است.
کمبود پارکینگ و مشکلات تردد
یکی دیگر از مشکلات اساسی بازار سقز، نبود جای پارک مناسب و ترافیک سنگین اطراف بازار است. بسیاری از شهروندان به دلیل مشکلات تردد ترجیح می‌دهند به بازار نروند و مسافران هم با دیدن چنین وضعیتی خرید در شهرهای دیگر با اجناس متنوع و قیمت مناسب را ترجیح می‌دهند. از شهرهای دیگر خرید کنند. ایجاد پارکینگ‌های طبقاتی و بهبود مسیرهای دسترسی، می‌تواند باعث جذب و افزایش مشتریان شود.
همزمانی ماه رمضان با ایام عید نوروز
بخشی از بازاریان نیز رونق پایین بازار در ایام عید خصوصا امسال را مربوط به همزمانی آن با ماه رمضان می‌دانند و معتقدند در این ایام بخشی از بازار ازجمله اغذیه فروشی‌ها و مراکز عرضه خوار و بار وضعیت بهتری دارند و در کُل فردی که روزه است ممکن است چندان مشتاق به حضور در بازار نباشد.
جای کمرنگ اصناف
اتاق اصناف سقز که تجربه فعالیت چند ده ساله را در سقز دارد با اینکه می‌تواند بخشی از این مشکلات را کاهش دهد اما تاکنون ورود جدی به این موضوع نداشته است.
یکی از بازاریان در مورد نقش اصناف می‌گوید: این نهاد می‌تواند در ایجاد برندینگ به بازار سقز کمک کند، اما تاکنون اقدام مناسبی در این زمینه دیده نشده است و تنها به صدور و تمدید تاریخ پروانه اکتفا می‌کند. همچنین این نهاد می‌تواند نسبت به تشویق بازاریان در باز نگه داشتن مغازه در ساعات ظهر و بخشی از شب در رونق بازار دخیل باشد. بخشی از مردم به دلیل مشغله کاری شاید نتوانند روزها به بازار بیایند، شب زمان مناسبی برای بازدید از بازار است.
چه باید کرد؟
با این حال وضعیت بازار سقز روز به روز بدتر می‌شود و اگر اجماعی میان بازاریان، اتاق اصناف و ادارات متولی صورت نگیرد نجات بازار از این وضعیت سخت می‌شود. اصناف می‌تواند با برگزاری دوره‌ها و کلاس‌های آموزشی رایگان برای آموزش بازاریابی دیجیتال، فروش آنلاین و تبلیغات در شبکه‌های اجتماعی و نیز با دعوت مغازه‌داران نسبت به ایجاد نمایشگاه‌های فصلی و جشنواره‌های خرید اقدام نماید تا کسبه بتوانند خود را با تغییرات بازار هماهنگ کنن.. شهرداری می‌تواند با سرمایه‌گذاری در احداث پارکینگ‌های طبقاتی، ورود مشتریان را تسهیل کند. میراث فرهنگی می‌تواند با بازسازی و بهبود مسیرها جذابیت را در بازار بیشتر کند. اصناف در سطوح بالاتر نیز نماینده مجلس و استاندار می‌توانند با رایزنی نسبت به بازگشایی بازارچه‌ها و افزایش معافیت‌های مالیاتی و گمرکی در زنده کردن بازار مؤثر باشند.
