بیلبوردهای ماشینی

برداشت اول
«خطر! فاصله طولی با خودرو در حال حرکت را حفظ کنید. هر لحظه امکان خاموششدن خودرو وجود دارد. بعد از حضور در ۴ نمایندگی شرکت سازنده خودرو، قادر به رفع اشکال خودرو نميباشد»، «خرید این ماشين بزرگترین اشتباه من بود، شما اشتباه نکنید»، «نخرید لوازم یدکی ندارد»، «بعد از سه هزار کیلومتر صدای گیربکس درآمده و شرکت پاسخگو نیست.»
اینها برخی از دلنوشتههای صاحبان خودروهایی است که به دلایل مختلف از خریدشان راضی نیستند و انگار بعد از پیگیرهای زیاد به بنبست رسیدهاند. شیوه اعتراضی نوظهوری که قطعا خالقی عصبانی داشته و حالا آنقدر تصاویر و عکسهایش در فضای مجازی دست به دست چرخیده که خیلی از معترضها و ناراضیها راهش را پیش گرفتهاند.
برداشت دوم
برخی از جامعهشناسان معتقدند كه یکی از روشهای درخواست مطالبات و یا اعتراض به پایمالشدن حق و حقوق در همه جهان راهاندازی کمپین است. همین پارسال عدهای درست وسط بازار فروش فوقالعاده و اقساطی خودروهای تولید داخل و مونتاژی در صف ثبتنام ایستادند؛ همان خریدارانی که حالا دیگر خودروهایشان را تحویل و سواریش را هم گرفتهاند. خودروهای صفر پارسال اگر چه حالا کارکرده به حساب میآیند، اما خیلی زود داد صاحبانش را درآورده است. چه آنهایی که در بحبوحه کمپین«نه به خرید خودرو صفر» ماشیندار شدند، چه آنهایی که خارج از این صف ایستادند و بخشی از سرمایهشان را زیر پایشان انداختند.
حالا روزهای پشیمانی رسیده است انگار؛ خودروهای خوشظاهر دیروزی به امروز که رسیدهاند، دیگر ظاهرشان غالب بر باطن نیست. عمده مشکلاتی که برخی از صاحبان این خودروها را با چالش جدی روبهرو کرده، چالش عدم حق و حقوق مصرفکننده است.
در زمانهای گذشته که هنوز صنعت و تولیدات در حد انبوه و مدرن پا به زندگی مردم نگذاشته بود، مصرفکنندگان در همان دادوستدهای کم و بیش نیز در معرض بیعدالتی و آسیبدیدگی قرار داشتند.
مردم در گذشته از فرآیند تولید کالاها و ترکیبات آنها، عوارض خطرناک مصرف، شیوه صحیح مصرف، نوسان قیمتها به دلیل نبود سازمانی نظارتی، ضعف خدمات پس از فروش و عدم حمایت تولیدکننده در زمینه گارانتی و خدمات پس از فروش با چالش جدی روبهرو بودند؛ اما در دهههای اخیر بحث حمایت از مصرفکننده در بسیاری از کشورهای پیشرفته و صنعتی دنیا اهمیت پیدا کرده است. تمامی مردم جهان به عنوان مصرفکننده، از حق و حقوقی برخوردار هستند. حقوقی که تاکید دارد وقتی یک تولیدکننده کالاهایش را به بازار فروش عرضه میکند، در برابر مصرفکننده کالایش وظایفی دارد.
حق برخورداری از ایمنی، حق برخورداری از اطلاعات کامل، حق انتخاب آزادانه کالاها، حق معامله منصفانه، حق دادرسی برای جبران خسارت، حق جبران آسیبهای وارده، حق برخورداری از حمایت دولت در صورت وقوع برخی تخلفات از سوی صاحبان واحدهای صنفی، حق استفاده از محصولات دارای کیفیت مناسب و متناسب با انتظارات مصرفکننده، حق در اختیارداشتن مشخصات تولیدکننده کالا از حقوق مسلم مصرفکنندگان به شمار میروند.
از منظر اتحادیه اروپا، پنج حق بنیادی مصرفکننده عبارت است از: حق حمایت از بهداشت، سلامت و ایمنی؛ حق حمایت از منافع مالی؛ حق حمایت از منافع حقوقی؛ حق حمایت از نمایندگی در مشارکت و حق اطلاعات و آموزش. همه اینها در حالی است که در ایران نیز بیشتر تولیدکنندگان متناسب با کالا و تولیداتشان شرایط و تعهداتی را در مقابل خریداران دارند.
طبق تعریف قانون حمایت از حقوق مصرفکننده مصوب ١٣٨٨، مصرفکننده هر شخص حقیقی یا حقوقی است که کالا یا خدمتی را خریداری میکند. حقوق مصرفکننده نیز عبارت است از حقوقی که همه عرضهکنندگان کالا و خدمات از حیث صحت، کمیت، کیفیت و سلامت کالا و خدمات عرضهشده مطابق با ضوابط و شرایط مندرج در قوانین یا مندرجات قرارداد یا عرف باید در معاملات رعایت کنند.
برداشت آخر
اگرچه حقوق مصرفکننده در هر زمان و شرایطی نمیبایست نقض شود، اما اگر به خاطر داشته باشید، سال ٩١ سال حمايت از توليد ملي نامگذاري شد و از آن زمان به بعد نه تنها حق و حقوق تولیدکنندگان داخلی بلکه حقوق مصرفکننده که ترغیب به خرید کالای تولید داخل میشد، نیز پررنگتر شد.
بحث خودروهای بیکیفیت و عدم پاسخگویی به مشتریان بحثی است که به خیابان و فضای مجازی کشیده شده است. خریداران برخی از خودروها به خصوص از نوع چینیاش، دلشان شکسته است. به همین خاطر است که دلنوشتههایشان را روی بدنه خودرو میچسبانند یا عکسهایی از زوایای مختلف و ایرادات خودروهایشان میاندازند و در فضای مجازی منتشر میکنند.
امیر که پیج اینستاگرامش را به عکس خودرو اختصاص داده، خودش را یک قربانی خرید خودروی بیکیفیت میداند و با نوشتن از ایرادهای فنی خودرویی که چندین ماه بیشتر از عمر تولیدش نمیگذرد، سعی میکند به مردم هشدار دهد. او البته در زیر یکی از عکسهایش از عدم حمایت و گارانتی خودرواش گله کرده و نوشته: «چون ماشینم چینی است، میگویند قطعهاش در ایران نیست!»
عکسی بینام نیز این روزها توسط یکی از صاحبان دلشکسته خودرو در فضای مجازی به اشتراک گذاشته شده که با یک بنر بزرگ در حال حرکت در خیابان است. روی این بنر تنها یک جمله کوتاه به چشم می خورد: «من را نخرید.»
گلایههای مردم در زیر اخباری که از حق و حقوق مصرفکنندگان خودرو بر روی سایتها منتشر شده نیز از همین موضوع حکایت دارد. حرفها و کامنتهایی که قدمت برخی از آنها بیش از پنج سال است اما حرفشان همان بوده که هنوز هم حرف بسیاری از مردم است. برخیها تحریم را علت اصلی این مشکلات
می دانند؛ یک آیدی با نام «کبیر» نوشته: «تحریم باعث شد خودروسازان برن سراغ اجناس بیکیفیت.» بحث و تبادل نظر بین کاربران زیاد است و آیدی با نام «منطقی» نوشته: «همه چیز را انداختهاند گردن چین! در حالی که بیشتر خودروهای چینی یا در مملکت خودمون مونتاژ میشن یا اینکه به هر حال یک نماینده ایرانی تو کشور دارن. شخصیت حقوقی که باید مسئول خدمات پس از فروش یا قطعههای کمیاب ماشینهایش باشد.»
و برخیها از صنعت ملی خودرو دفاع کردهاند و با در آمیختن اقتصاد، صنعت و سیاست به یکدیگر نوشتهاند: «ما نباید به خاطر این نقایص صنعت ملی خود را زیر سوال ببریم. ما حاضریم سوار سمند و پراید با صدای چرخ عقب و جلو و موتور و گیربکس و… بشویم اما ننگ برجام را نپذیریم و اقدام و عمل کنیم!»
با این حال تعداد بیشماری از کسانی که با بنرها، کامنتها، عکسها و نوشتههایشان به نوعی شکایتهای لاعلاجشان را به صورت مدنی ابراز کردهاند، بیشتر از اینکه از خودروشان ناراضی باشند، از ضمانت و سرويس خدمات پس از فروش خودروهایشان شکایت دارند؛ همانهايی که انگار با استناد به حق و حقوق مصرفکننده نیز نتوانستهاند کاری از پیش ببرند.
بهناز مقدسی/شهروند