گفت‌وگو با رییس خانه معدن ایران : خواستگاران جدید معادن ایران پشت درها
حضور نزدیک به ۲۰۰شرکت خارجی از ۱۳کشور دنیا در این نمایشگاه نشان داد که بخش معدن ایران جذابیت زیادی برای سرمایه‌گذاران خارجی دارد و آنها می‌کوشند تا با حضور در رویدادهای معدنی کشورمان به کسب اطلاعات در این خصوص پرداخته و زمینه‌های توسعه فعالیت خود را افزایش دهند.
به گزارش واکاوی به نقل از تعادل ، با توجه به اهمیت برگزاری این رخداد در تقویم نمایشگاهی ایران، با محمدرضا بهرامن به گفت‌وگو نشسته‌ایم. او شرح می‌دهد که بخش معدن کشور از این رویداد بزرگ چه دستاوردی داشت و چگونه می‌توان با اتکا به ذخایر معدنی کشور به توسعه اقتصادی فکر کرد.
در افتتاحیه نمایشگاه معدن شما از رکود و کمبود آب به عنوان دو چالش عمده بخش معدن ایران یاد کردید. به نظر شما این دو چالش تا چه اندازه باید جدی گرفته شود؟
همان‌طور که می‌دانید کمبود آب و مسائل موجود زیست‌محیطی نه تنها باعث بالا رفتن هزینه‌های معدنکاری شده بلکه در مواردی نیز جلوی توسعه این بخش را گرفته است. همه فعالان معدنی در ایران می‌دانند که مشکل آب در بخش معدن جدی است و معدنکاران ایرانی بهتر است به فکر روش‌های نوین‌تری برای بهره‌برداری از منابع معدنی باشند.
ایران با وجود داشتن ذخایر عظیم معدنی با کمبود شدید آب در بخش معدن مواجه است و به همین دلیل برخی واحدهای بزرگ معدنی کشور به دلیل کمبود آب با مشکلاتی جدی روبه‌رو شده‌اند. با توجه به سخت‌گیری‌های موجود در بخش محیط‌زیست و کمبود آب بهتر است تا معدنکاران دنیا به فکر تغییراتی جدی در تکنولوژی‌های خود باشند تا بتوانند در فضای جدید با کمترین ضربه به محیط‌زیست به فعالیت خود ادامه دهند.
از این رو با توجه به نیاز معادن ایران به تکنولوژی‌هایی که در رابطه با بهره‌برداری خشک از معادن است، پیشنهاد می‌شود که شرکت‌های داخلی و خارجی به سمت این تکنولوژی پیش روند و آن را در اختیار معادن قرار دهند.
به عنوان مثال نبود آب در مجتمع معدنی سنگان باعث شده برنامه‌ریزی برای اغلب طرح‌های توسعه‌یی این معدن به‌هم ریخته و طرحی در این راستا مبنی بر انتقال آب دریای عمان به سنگان پیشنهاد شود. این در حالی است که به گفته مدیرعامل این معدن در بسته‌های سرمایه‌گذاری که به سرمایه‌گذاران خارجی ارائه می‌شود جای خالی چنین طرحی خالی است.
حتما می‌دانید که طبق اکتشافات انجام شده در منطقه سنگان نزدیک ۱٫۲میلیارد تن ذخیره سنگ‌آهن شناسایی شده که از این رقم ۷۳۰میلیون تن در ناحیه غربی، ۳۲۰میلیون تن در منطقه مرکزی و باقی هم در منطقه شرقی قرار دارد. منطقه سنگان در طرح جامع فولاد و رسیدن به ۵۵میلیون تن فولاد نقش اساسی دارد و بر این اساس برنامه‌ریزی کرده‌ایم که طرح جامع توازن بین بخش‌های مختلف زنجیره فولاد صورت گیرد.
برای طرح جامع فولاد ظرفیت تولید کنسانتره سنگ آهن از ۴۳میلیون تن فعلی به ۸۰میلیون تن، تولید گندله از ۲۳میلیون تن فعلی به ۸۰میلیون تن و تولید آهن اسفنجی از ۲۲میلیون تن فعلی به ۵۴میلیون تن باید برسد اما برای این میزان تولید گندله و کنسانتره نیاز به تولید ۱۴۰میلیون تن استخراج سنگ‌آهن خام داریم. توسعه چنین طرح بزرگی با مشکل آب مواجه شده و متولیان آن پیشنهاد داده‌اند تا آب دریای عمان به این منطقه وارد شود. این موضوع نشان می‌دهد که بحران آب در معادن ایران تا چه اندازه جدی است. سنگان یک نمونه از معادن کم آب کشور است و با توجه به اینکه عمده معادن ایران در خشکی و کویر قرار گرفته‌اند این بحران دامن آنها را نیز گرفته است.
چه راهکارهایی در این زمینه پیشنهاد کرده‌اید؟
رکود موجود و کمبود آب در بخش معدن فقط مختص ایران نیست. شاید درجه آن در کشورمان بیشتر باشد اما می‌توان گفت که دنیا، با چنین مشکلی مواجه است. به هر حال هم‌اکنون اقتصاد معادن و سودآوری آنان با تاثیراتی منفی مواجه شده و سرمایه‌گذاری به‌طور عمومی در این بخش کاهش داشته است. در چنین وضعی بهتر است تا معدنکاران در طراحی‌های خود به موضوع کمبود آب، مسائل زیست‌محیطی و رکود موجود توجه داشته باشند تا توسعه فعالیت شان با خطر مواجه نشود.
برگزاری نمایشگاه و کنگره معدن تا چه اندازه به شناخت معدن ایران کمک کرد؟
در هفتمین نمایشگاه برخی شرکت‌های معدنی اعلام کردند که در سال ۲۰۱۸ پروژه معدنی جدیدی را در ایران شروع کرده و پس از اطمینان حاصل کردن از فضای اقتصادی کشور، برنامه سرمایه‌گذاری خود را تحقق می‌بخشند.
به عنوان مثال شرکت آر.ام.جی در گرجستان از سرمایه‌گذاری و شروع پروژه آتی در ایران خبر داده است. ترویتسکی دمیتری و الکسندر تسپلین، مدیران عامل این شرکت به دنبال ثبات اقتصادی و امنیت بیشتری در سیستم حکومتی هستند و هدف آنها از شرکت در چهارمین کنگره بین‌المللی، شناخت بیشتر صنعت معدن ایران به‌ویژه در زمینه معدن کاری طلا و مس بوده است. آنها در حال انجام یک پروژه معدنی بسیار مهم در غرب آذربایجان هستند و تمایل دارند فعالیت‌های معدنی خود را در نقاط مختلف ایران گسترش دهند.
فعالان خارجی بخش معدن می‌دانند که منابع معدنی ایران بسیار غنی بوده و نیازمند بهره‌برداری مناسب است. ما توانستیم در این فضای نمایشگاه در زمینه دانش فرآوری مذاکره کنیم و در خصوص اینکه چگونه مصرف آب، برق و انرژی را در طرح‌های معدنی کاهش دهیم و از دانش نانو استفاده کنیم، تبادل اطلاعات داشته باشیم. ضمن اینکه اطلاعات جدیدی در خصوص عرضه و تقاضای مواد معدنی شرکت‌های خارجی به معدنکاران ایرانی منتقل شد و قرار شده مدیران شرکت‌های خارجی در خانه معدن ایران عضو شوند و در این زمینه استقبال گسترده‌یی وجود دارد.
نتیجه مثبت همکاری خانه معدن ایران با سازمان نظام مهندسی تجمیع نمایشگاه معدن و کنگره است که این برگزاری همزمان توانست تمامی شرکت‌کنندگان نمایشگاه و دست‌اندرکاران و متخصصان را از این رویداد بزرگ معدنی راضی کند. اغلب شرکت‌ها و بازدیدکنندگان از این نمایشگاه تخصصی رضایت داشتند به‌طوری که حتی چینی‌ها همانند گذشته به ایران نیامدند و محور مذاکرات‌شان مباحث جدیدی بود و از وجود واگن‌های حمل و نقل و انرژی‌های نو در معادن ایران صحبت می‌کردند. در زمینه دانشگاهی هم انجمن‌های هلندی که در نمایشگاه شرکت داشتند مشتاق بودند که ما دانشجویان مهندسی معدن‌مان را برای آموزش‌های لازم در خصوص محصولات معدنی به هلند بفرستیم و از این طریق دانشجویان این محصولات را به ایران معرفی کنند و همین طور بالعکس دانشجویان هلندی با مواد معدنی ما در معادن آشنا شوند. مقدمات تفاهمنامه گروهی دیگری که از فنلاند به نمایشگاه آمده بودند خواستار همکاری در زمینه خدمات زیربنایی در معادن شده‌اند حتی عمده آنها دفاتر خود را ایران ثبت کرده‌اند و تنها سوال‌شان این است که چگونه وارد همکاری با ایران شوند. در واقع فنلاندی‌ها هدف‌شان این است که دانشجویان جوان‌مان با هماهنگی آنها و با نظارت خانه معدن به فنلاند بروند و پس از آشنایی با معدنکاری در فنلاند به ایران برگردند و نیروی انسانی پروژه‌های آنها در کشورمان باشند، چراکه معادن ایران در سال‌های آتی نیاز به تکنولوژی‌های جدید دارند و باید برای توسعه معادن و جلوگیری از ریزش‌ها این دانش‌ها به ایران منتقل شوند.
کدام مواد معدنی ایران بیشتر برای سرمایه‌گذاران خارجی جذاب است؟
افزایش حضور سرمایه‌گذاران خارجی در دوازدهمین نمایشگاه و چهارمین کنگره نشان داد بخش معدن ایران ظرفیت جذب سرمایه‌های بیشتری را دارد و این را می‌توان نتیجه پسابرجام دانست. با توجه به استقبال شرکت‌های خارجی به دنبال این هستیم که فعالیت‌های‌مان را در بخش معدن با آنها افزایش دهیم.
در حوزه معدنی و صنایع معدنی زغال‌سنگ و سنگ‌آهن امیدواریم در زنجیره تولید و انتقال دانش تکمیلی این زنجیره به لحاظ فنی بتوانیم استفاده مطلوب را از این فرصت داشته باشیم. بروز شدن و استفاده از فناوری و نوآوری‌های جدید در معدنکاری فرصتی است که این نمایشگاه با ارائه مقالاتی که برای نمایشگاه ارائه شد پیش روی فعالان معدنی داد چراکه در بسیاری از زیرساخت‌ها نیازمند تکنولوژی و دانش آنها هستیم.
در معادن ایران مواد معدنی مختلفی داریم که شاید در کشور به عنوان باطله محسوب شود اما آنها را می‌توانیم با فناوری‌های جدید به عناصری ارزشمند تبدیل کنیم و فعالیت معدنی را با توجیه اقتصادی پیش ببریم و با استحصال عناصر کمیاب و نادر کشور را در واردات بی‌نیاز کنیم. در همین باطله‌ها برخی مواد معدنی ارزشمندی وجود دارد که برای فرآوری آنها نیازمند یکسری دانش فنی هستیم که در این زمینه‌ها می‌توان از تکنولوژی خارجی‌ها استفاده بسیاری در پروژه‌ها داشته باشیم.
اما در مقطع کنونی چشم سرمایه‌گذاران خارجی بیشتر به دنبال مواد معدنی با ارزشی مانند طلا، روی و مس ایران است. رفع مشکلات بانکی باعث شده شرکت‌های بزرگ معدنی دنیا برای تزریق سرمایه در بخش معدن و صنایع معدنی ایران ترغیب شوند اگرچه ممکن است برخی فعالیت‌های آنها با توجه به وجود مشکلاتی در مناسبات بانکی با ایران برای‌شان دشوار باشد.
اکنون قانون معادن کشور برای سرمایه‌گذاری در بخش معدن فضای امنی را تعریف کرده که با افزایش سرمایه‌گذاری خارجی این مسیر هموارتر می‌شود. با توجه به هدفگذاری ایران برای توسعه صنایع معدنی کشور تا سال ۱۴۰۴ نیاز به سرمایه‌گذاری بسیاری داریم و برای اجرای برنامه ۵ ساله ششم توسعه و دستیابی به اهداف چشم‌انداز ۱۴۰۴، به ۲۵۰میلیارد دلار سرمای‌گذاری خارجی نیاز داریم.
یکی از اهداف دوازدهمین نمایشگاه بین‌المللی معدن آشنایی قانون معادن کشور به سرمایه‌گذاران خارجی است ضمن اینکه با توجه به کاهش ذخایر مواد معدنی دنیا ایران می‌تواند در زمینه احداث کارخانه‌های فرآوری و تامین مواد اولیه کارخانه‌های دنیا اقدام کند و مسیر سرمایه‌گذاری‌های خارجی را به این سمت سوق دهد.
در عصر جدید اقتصادی کشور برای توسعه معادن سرمایه‌گذاری در اکتشافات اولویت اصلی را دارد زیرا تاکنون برای توسعه اکتشافات اقدامات گسترده‌یی صورت نگرفته است. به همین دلیل باید برای رونق معدنکاری و توسعه معادن کشور سرمایه خارجی بسیاری جذب شود ضمن اینکه بود تدوین استراتژی آب به صورت کارشناسی باید در اولویت قرار گیرد چرا که می‌توان با سیاست‌های مناسب و استفاده از آب‌شیرین‌کن‌ها، آب را دوباره وارد چرخه کارخانه‌ها کرد. یکی از پیگیری‌های کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی ایران همین موضوع است چراکه بهتر است تمام تلاش‌مان را در جذب سرمایه برای تامین مواد اولیه کارخانه‌ها داشته باشیم.
با توجه به اینکه در حال حاضر سرمایه‌گذارها به دنبال سرمایه‌گذاری در مواد معدنی سودآور هستند و تمایل بیشتری به فعالیت اقتصادی در زمینه کانی‌های با ارزش دارند، در مقطع کنونی چشم سرمایه‌گذاران خارجی بیشتر به دنبال مواد معدنی با ارزشی مانند طلا، روی و مس است زیرا این مواد معدنی که ایران هم از آن برخوردار است، جاذبه‌های بیشتری برای سرمایه‌گذاری شرکت‌های خارجی دنیا دارد.
آیا در این زمینه اکتشافات جدید باعث شناخت ذخایر دیگری هم شده است؟
آنگونه که مدیران اکتشافی ایمیدرو اعلام کرده‌اند از سال ۹۳، عملیات اکتشاف کانسارهای پنهان با بهره‌گیری از روش‌های پیشرفته ژئوفیزیک هوایی در ۲۵۰ هزار کیلومتر مربع (در ۲۱ استان و ۳۳ محدوده) آغاز شده است. حاصل این فعالیت‌ها تاکنون، شناسایی ۳۰۰ آنومالی (نقاط امیدبخش معدنی) جدید برای مواد معدنی فلزی است که در تاریخ اکتشافات کشور بی‌نظیر است.
بر اساس آنومالی‌های به دست آمده، طی امسال و سال آینده، تعدادی کانسار بزرگ آهن، طلا و لیتیم برای نخستین‌بار معرفی خواهد شد. در حوزه طلا، به جز معادن اکتشاف شده در منطقه زرشوران و افزایش ۴۰تنی میزان ذخایرآن، در شمال شرق تفتان (استان سیستان و بلوچستان) ذخایری از طلا یافت شده که در اکتشاف ذخایر این منطقه هستیم. همچنین در محدوده استان اصفهان و خراسان جنوبی رگه‌هایی از ذخایر طلا اکتشاف شده است.
با توجه به این حجم از اکتشافات، دولت به دنبال هدایت سرمایه‌های بخش خصوصی به بخش معدن بوده و در حال تهیه لیستی از نقاط امیدبخش ذخایر طلا در ایمیدرو است که پس از شفاف‌سازی، آنها را به بخش خصوصی واگذار می‌کند.
در بخش آهن، ذخایر خوبی در استان خراسان جنوبی اکتشاف شده و کارشناسان مشغول حفاری هستند. همچنین در استان فارس نیز یک محدوده ذخایر آهن کشف شده که امیدواریم این ظرفیت‌ها برای کارخانه‌های فولادی منطقه جوابگو باشد.
همچنین در بخش سرب و روی، در مناطق ایران مرکزی مناطق امیدبخش بسیار خوبی در عملیات ژئوفیزیک هوایی کشف شده است.
استان‌های کشور در این زمینه چه استعدادهایی دارند و چگونه می‌توانند زمینه را برای حضور سرمایه‌گذاران خارجی فراهم کنند؟
سرمایه‌گذاران خارجی با حضور در غرفه‌های استانی از سنگ‌های تزیینی استقبال خوبی کردند و در زمینه خرید سنگ‌های خام سوالاتی را پرسیدند. آنها بیشتر تمایل به خرید سنگ‌های معدنی و مواد معدنی را دارند. فضا برای سرمایه‌گذاری مهیا است اما به نظر می‌رسد مشکلات بانکی ما حل نشده جذب سرمایه‌گذار زمان می‌برد.
در سال گذشته سرمایه‌گذاران خارجی برای حضور در ایران به برخی از بخش‌ها تمایل نشان دادند که یکی از این حوزه‌ها معدن صنایع معدنی بود. از آنجا که استان کردستان یکی از پتانسیل‌های مهم معدن در ایران را داراست در دوازدهمین نمایشگاه بین‌المللی معدن و صنایع معدنی مورد استقبال سرمایه‌گذاران خارجی به خصوص در بخش سنگ‌های تزئینی، نما و صنایع سنگی قرار گرفت.
به هر حال برگزاری چنین نمایشگاه‌هایی منجر به تسریع حرکت به سوی اقتصاد باز، رسیدن به بازارهای گسترده و شناخت نیازها و خواسته‌های مشتریان می‌شود. به نظر می‌رسد در آینده نزدیک شاهد جذب سرمایه‌گذاران خارجی و صادرات محصولات و خدمات به نقاط مختلف جهان باشیم.
بعد از اینکه تحریم‌ها برداشته شد کشورهای خارجی برای سرمایه‌گذاری در کشور حاضر شده‌اند. باتوجه به اینکه ایران پتانسیل‌های معدنی بالایی به خصوص در بخش فلزات مس، طلا، سرب و روی دارد کشورهای خارجی تمایل دارند در این معادن سرمایه‌گذاری کنند. در حال حاضر ایرانی‌ها دانش فنی که بتوانند ذخایر را در حدی که وجود دارد بشناسند را ندارند و برداشت‌های ما سطحی است.
گروهی از خارجی‌ها نیز برای فروش ماشین آلاتشان در این نمایشگاه حاضر شده‌اند چرا که در دوره تحریم‌ها هیچ ارتباطی با خارج از کشور نداشتیم در نتیجه دانش و تکنولوژی در حد عالی وارد کشور نشده است. به همین دلیل خارجی‌ها آمده‌اند تا پتانسیل‌ها را بشناسند و ببینند که در چه قسمت‌هایی می‌توانند بهتر وارد شوند.
در هر صورت باید این موضوع را مد نظر داشته باشیم که به واقع بستر مناسبی برای سرمایه‌گذاری وجود ندارد چرا که آماری که ما داریم با واقعیت همخوانی ندارد. آمار ما یک چیز است معادن ما چیز دیگر در نتیجه اگر قرار است کشورهای خارجی برای سرمایه‌گذاری وارد شوند نمی‌توانیم بگوییم این معدن چون پروانه بهره‌برداری دارد می‌تواند آماده سرمایه‌گذاری باشد.
هدف خانه معدن ایران نیز همین بوده که زیر ساختهای لازم برای حضور خارجی‌ها در معادن ایران فراهم شود که این اتفاق افتاده است. به نظر می‌رسد مواردی که مدنظر خارجی‌ها برای حضور و سرمایه‌گذاری در کشور است و عواملی که می‌تواند خارجی‌ها را برای حضور در معادن ایران تشویق کند، کاملا مهیا است.
بنده نسبت به سرمایه‌گذاری خارجی‌ها در ایران امیدوار هستم و در چند روزی که نمایشگاه برگزار شد، بازدیدکنندگان خارجی استقبال بسیاری کردند و توانستیم اطلاعات لازم را از معادن ایران به بازدیدکنندگان منتقل کنیم. امیدواریم وضعیت بخش معدن ایران روز به روز بهتر شود و صنایع معدنی‌مان توسعه یابد.
