پیدا و پنهان معلولیت
معلولیت یکی از پدیده‌های پیدا و پنهان زندگی اجتماعی انسان امروزی است، پیدا از آن جهت که ما در اطراف خود افرادی را می‌بینیم و می‌شناسیم که دارای نوعی از معلولیت هستند و این افراد به نوعی بزرگترین اقلیت به شمار می‌روند. اما پنهان از آن جهت است که این افراد با مشکلات زیادی در جامعه دست و پنجه نرم می‌کنند.
مسایل پیرامون معلولیت زیاد است و ما در این گزارش تنها به موضوع حقوق اجتماعی آنها و میزان بهره‌مندی‌شان از برخی امکانات برای یک زندگی عادی‌تر می‌پردازیم. در سقز حدود ۳ هزار و ۵۰۰ معلولِ تحت پوشش بهزیستی زندگی می‌کنند و طبیعتا می‌بایست امکانات ویژه و خدماتی مناسب با نوع معلولیت‌شان به آنها ارائه شود، اما این امکانات تا چه میزان فراهم است و ما بعنوان یک شهروند تا چه میزان حقوق اجتماعی آنها را رعایت می‌کنیم؟
تصور کنید بعنوان یک انسان عادی بخواهید در همین شهر سقز یک فاصله معین را پیاده روی کنید، مشخص است که با ده‌ها و صدها مانع روبرو می‌شوید، موانعی که همگی دست‌ساز بشر و ناقض حقوق اجتماعی شما هستند. حال همین وضعیت را برای یک فرد دارای معلولیت تصور کنید. در یک حالت عادی نه تنها این موانع نباید وجود داشته باشند، بلکه باید امکانات ویژه‌تری هم در اختیار آنها باشد.
این موضوع حول “مناسب‌سازی معابر” تعریف می‌شود و اگر فراهم نباشد فرد دارای معلولیت برای ابتدایی‌ترین کارهای روزمره خود با مشکل مواجه می‌شود و در این صورت خانه را به بیرون از خانه ترجیح می‌دهد.
بر اساس آماری که مدیرکل بهزیستی استان کردستان ارائه داده است تنها ۳۰ درصد معابر در سطح استان برای معلولان مناسب‌سازی شده است. این آمار در سقز و به گفته رئیس اداره بهزیستی این شهرستان بسیار کمتر از ۳۰ درصد است و تنها شامل معابر هم نمی‌شود. بلکه شامل محل زندگی معلول (خانه یا محل نگهداری و حتی محل کار او)، ماشین، ادارات، پاساژها و … را هم در بر می‌گیرد.
با گشت و گذاری در داخل شهر سقز و دیدن وضعیت معابر و خیابان‌ها، ادارت و سایر اماکن عمومی مانند پارک‌ها و پاساژها متوجه می‌شویم که کارهای کمی صورت گرفته و در برخی موارد هم اگر کاری صورت گرفته بازهم موانعی بر سر راه معلولان گذاشته شده است.
پیشرو بودن جامعه مدنی در قبال معلولان
خوشبختانه در چند سال اخیر و پس از کم‌کاری مسئولان، جامعه مدنی فعال‌تر و پیشروتر، توانسته امکانات خوبی برای معلولان فراهم کند.
ازجمله این اقدامات ساخت “مرکز شبانه‌روزی توانبخشی معلولین جسمی حرکتی شفا” است که صفر تا صد آن از زمین و ساختمان گرفته تا تجیز آن با کمک خیرین ساخته شده است. این مرکز که از سال ۹۳ راه‌اندازی شده است در دو سال گذشته در ساختمان جدید مستقر شده‌اند و در حال حاضر ۱۷ معلول جسمی حرکتی را از سقز و شهرهایی مانند سنندج، دیواندره، تکاب و … در خود جای داده است.
حسن غفاری مدیرعامل مرکز در گفتگو با واکاوی ضمن تقدیر از خیرین و لزوم ادامه این خیراندیشی‌ها گفت: معلولانی که در اینجا نگهداری می‌شوند جسمی-حرکتی‌اند و نیازمند مراقبت‌های ویژه هستند. وی اظهار داشت: از آنجا که معلولان خانم هم نیازمند توجه ویژه هستند، در صورت کمک خیرین قصد داریم یکی از طبقات را پس از تجهیز به خانم‌های معلول اختصاص دهیم. و یک طبقه نیز مخصوص توانبخشی معلولان خواهد بود.
مراکز دیگری هم در این زمینه فعال هستند
به گفته حیدری رئیس اداره بهزیستی شهرستان سقز در حال حاضر سه هزار و پانصد معلول با پرونده پزشکی در سقز تحت پوشش بهزیستی شهرستان سقز هستند و علاوه بر مرکز شفا مراکز دیگری هم خدمات متنوعی به معلولان جسمی-حرکتی- و حسی ارائه می‌دهند. مرکز شفا به صورت شبانه‌روزی و پنج مرکز دیگر نیز به صورت روزانه فعالیت دارند. همچنین سه انجمن (انجمن بیماران اوتیسم، جامعه معلولین و انجمن رفاه نابینایان) و سه مرکز دیگر که خدمات ویزیت در منزل را برای معلولان انجام می‌دهند در سقز فعال هستند و بسته به توان و نیازمندی معلولان به آنها خدمات متفاوت و متنوع ارائه می‌دهند.
افراد دارای معلولیت، نیاز به نگاه ترحمی ندارند و شهروندان لازم است مهارت‌های لازم جهت برخورد مناسب با افراد دارای معلولیت را کسب کنند
لزوم تغییر نگاه به معلولیت و معلولان
اما باید توجه کرد که در کنار فراهم سازی امکانات برای معلولان، نکته مهم، تغییر نگرش افراد جامعه نسبت به آنهاست و اینکه افراد دارای معلولیت، نیاز به نگاه ترحمی ندارند و شهروندان لازم است مهارت‌های لازم جهت برخورد مناسب با افراد دارای معلولیت را کسب کنند و حقوق آنها را در جامعه رعایت کنند که در این زمینه انجمن‌ها، آموزش و پرورش و دانشگاه‌ها می‌توانند تأثیرگذار و نقش کلیدی ایفا کنند.
