از “امپایر استیت تا تراشه نورالینک”

در سال ۱۹۳۴میلادی ۹۴ سال قبل تمدن بشری در گوشه‌ای از این کره خاکی و در کشوری جدید که کمتر از ۲۰۰ سال از تأسیس آن می‌گذشت، بشریت توانست با کمک علوم ریاضیات و فیزیک با غلبه بر محدودیت‌هایی که فوق تصور آن زمان بود بنایی را در شهر نیویورک با ۱۰۲ طبقه و به ارتفاع ۴۴۸ متر و در طول ۱۴ ماه احداث و با غرور هر چه تمامتر ورود به هزاره جدید را به تمام دنیا نوید دهد.

و این گونه بود که علم مهندسی مرزهای موج اول را شکست و موج دوم تمدن را رقم زد و مهندسین در جای جای دنیا به کمک خلق بناها و اختراعات و تولیدات نوین چنان تحولی در تمام عرصه‌های زندگی بشریت ایجاد نمودند که علیرغم دو جنگ خانمان سوز جهانی قرن بیستم را قرن طلایی تمدن و قرن شکوفایی و حکمرانی مهندسین بر عرصه‌های پیشرفت و رقابت تعریف کردند. رقابتی که چنان گسترده شده که با تکرار تاریخ دوباره موج سوم را در گام نهادن به دنیای دیجیتال رقم زد و افسانه‎های کهن مانند جام جم و تصویر آنی افراد و … را با تلفن‌های همراه امروزی و کامپیوترهای جیبی به باور واقعی درعرصه زندگی و حقیقت آوردند.

قرن بیست و یکم اینگونه آغاز شد و دوباره این مهندسان بودند که مرزهای ناممکن را شکافتند و با طراحی غولی بنام اسپیس ایکس سودای دست یازیدن به سیارات و فضا را در اندیشه می‌پروراند .”وَنَفَخْتُ فِيهِ مِن رُّوحِي” (و آنگاه که از روح خویش در آن دمیدم) تا ساختن تراشه‎های کوانتومی کوچکتر از سکه‌ای که در مغز انسان ها می‌کارند .

بدرستی تصور دنیای بدون مهندس در گذشته جز جهنمی سخت و رنج بار را برای بشر به ذهن متبادر نمی‌کند و به همان ترتیب هم آینده می‌رود که دیگر آنچنان پیشرفت‌های مهندسی محیرالعقول گردد که وهم ترس آلودی بر ذهن انسان سایه می‌افکند.

ما به کجا می‌رویم و در کجای مختصات این انبوه دیوانه وار تسلسل و تحول سریع تکنولوژی این فرزند علم مهندسی قرار داریم؟ چقدر آمادگی رویارویی با چالش‌های قدرتمند دسترسی و عدم دسترسی و استفاده و بکارگیری این پیشرفت‌های نوین را داریم؟ شاید تا دو سال قبل سخن از هوش مصنوعی و طراحی آن بیشتر شبیه داستان‌های علمی تخیلی به نظر می‌آمد، اما امروز در همین بیخ گوش ما در نمایشگاه “های تک “در شهر دُبی با شرکت غول‌های فناوری دنیا این هوش مصنوعی و ربات‌های انسان نما بودند که غرفه‌ها را اداره و بازدیدکنندگان را هدایت می‌کردند و چقدر خود را کوچک می‌دیدیم که با کمک همین تکنولوژی “های تک” چینی‌ها در کمتر از ۲۸ روز برج‌های یکصد طبقه را با صرف حداقل هزینه و حداکثر کیفیت و سبکترین و مستحکمترین مصالح می‌سازند. بیست سال قبل بیمارستانی ۴۰۰ تخت خوابی در ایالت جورجیا به گونه‌ای طراحی و بهره‌برداری شد که در پایان مجموع پرتی و نخاله‌های ساختمانی آن کمتر از چهار سرویس کامیون گردید و مصرف انرژی در آن معادل یک ساختمان مسکونی شش طبقه رایج با حداکثز ۴۰۰ متر زیربنا برآورد گردید!! این یعنی غلبه بر چالشی بنام حفظ محیط زیست و کاهش سوخت‌های فسیلی و افزایش بهره وری !!

سخن از مقایسه نیست و دیگر جایی برای آن و صحت سنجی نمی‌ماند. جامعه مهندسی ما در ایران متاسفانه علیرغم شکوفایی که در دهه ۸۰ و ۹۰ شمسی داشت هنوز بسیار با استانداردهای روز فاصله دارد. ما مهندسان امروز با چالش‌های بهینه سازی و افزایش بهره‌وری در تمام شئون طراحی تا بهره‎برداری و نگهداری مواجه هستیم. ما همانگونه که در تبریکات این روز شعارمی‌دهیم “یا راهی می‌یابیم یا راهی می‌سازیم”، باید فصلی دیگر را به سرعت ورق بزنیم و با شهامت و جسارت و ریسک پذیری طرحی نو در اندازیم. دیگر سازه‌های کوچک قطور و سنگین و پرهزینه در قاموس جهان مترقی جایی ندارد. دیگر مصرف شدید و بی رویه انرژی‌های فسیلی در واژه‌های دنیای اقتصاد بین‌الملل به منزله گام نهادن در وادی ورشکستگی قلمداد می‌شود. دیگر برداشت از منابع زیستی بطور بی‌رویه و آلوده نمودن محیط زیست به تلاش برای ناپایداری اجتماعی و نابودی سرزمینی تلقی خواهد شد. نمی‌توانیم بی محابا اینگونه شدید و بدون توجه به نسل‌های آینده ازآب و خاک تجدید ناپذیر وام بگیریم و ژست پیشرفت و توسعه داشته باشیم.

اینجا است که خلاقیت مهندسین بایستی پا به عرصه وجود بنهد تا هم خود را ثابت کند و هم جامعه را از میان انبوه این چالش‌ها به بیرون بکشد. خلاصه کلام ادامه فعالیت مهندسین در هر عرصه‌ای اعم از مدیریتی تا اجرایی و نگهداری به شیوه فعلی دیگر به صرفه نیست، از همین امروز و فردا بایستی تحول را در روش و شیوه‌های خویش با درس گرفتن  از انبان تجربه و آزمون‌های گذشته و تخصص و فراگیری تکنولوژی روز و آوردن آن به میان عرصه‌های زندگی و تمدن سرزمینی عقب ماندگی‌ها و ویرانی‌های بجا مانده را ترمیم کنیم.

باشد که آنروز را با افتخار و شادی و در کنار لبخند خوشی و خوشحالی مردمان سرزمین خویش جشن بگیریم و با افتخار روز مهندس را به همدیگر تبریک بگوییم و بگویند. سخن را با تفالی به دیوان حضرت حافظ به پایان می‌برم:

– “مهندسِ فَلَکی راهِ دِیرِ شش جهتی   ………    چُنان بِبَست که رَه نیست زیرِ دیرِ مُغاک”