در گفتگوی تفصیلی واکاوی با کامران خرم مدیرعامل آب‌منطقه‌ای کردستان به دنبال جواب یک سوال؛
با ۱۳ ميليارد متر مكعب بارندگی سالیانه، چرا کماکان تشنه لبان می‌گردیم؟!
بحث بر سر پنهان شدن پشت یک افسانه است، افسانه “استان پُر آب” با ۴۵۰ میلیمتر بارندگی (دو برابر ميانگين کشوری). با این حجم از بارندگی، تصور استانی با میزان متوسطی از برخورداری‌های اقتصادی و اجتماعی وجود دارد، اما واقعیتی بسیار متفاوت پشت این افسانه است، این را می‌توان از نسبت اراضی آبی در کردستان که یک چهارم میانگین کشوری است فهمید، یعنی عملا نه تنها رد چندانی از آب در توسعه کردستان دیده نمی‌شود، بلکه نابرابری محسوسی در قضیه آب و توسعه در کردستان وجود دارد.
واکاوی مدتهاست با تمرکز بر موضوع آب در صدد جلب توجه بیشتر مدیران و همچنین افکار عمومی به این مسأله حیاتی است. در آخرین مورد سراغ “کامران خرّم” مدیرعامل آب منطقه‌ای کردستان رفته‌ایم، در لابلای صحبت‌های کامران خرّم نیز این نابرابری را می‌توان به وضوح تشخیص داد، او در عین اینکه صریح و جدی به سؤالات پاسخ داد، از تلاش‌ها برای کم کردن میزان نابرابری نیز سخن گفت. این مصاحبه را در ادامه می‌خوانید:
واکاوی: همه ما کم و بیش در مورد اهمیت آب و جایگاه آن در کردستان شنیده‌ایم، اما خوب است این جایگاه از زبان مدیرکل آب منطقه‌ای استان برای مخاطبین تشریح شود، اکنون وضعیت کردستان به لحاظ میزان بارندگی، میزان مصرف در بخش‌های مختلف و میزان ذخیره آب در پشت سدها چگونه است؟
خرّم: استان کردستان در بالادست ۵ حوضه آبریز مهم کشور (سیروان، سفیدرود، دریاچه ارومیه، کرخه و چومان) با مساحتی بالغ بر ۲۹۱۳۷ کیلومتر مربع و میزان متوسط بارندگی ۲ برابر متوسط کشوری، به عنوان بزرگترین تولید کننده و تأمین کننده آب استان‌های پائین دست بوده که به دلیل نبود سازه‌های ذخیره‌ای در استان و اتکای کشت‌های آبی به بارش‌های سالیانه، متأسفانه امکان تأمین آب شرب و صنعت مطمئن و پایدار برای نقاط جمعیتی فراهم نشده و فقط ۱۱ درصد از اراضی کشاورزی استان آبی بوده که به نسبت ۴۶ درصدی کشور دارای فاصله قابل توجهی می‌باشد. بنابراین استان کردستان علیرغم داشتن پتانسیل‌های بالقوه طبیعی فراوان از لحاظ شاخص‌های توسعه از وضعیت مطلوبی برخودار نبوده به طوری که رتبه درآمد سرانه استان ۲۹ و تقریبا نصف متوسط درآمد سرانه کشور می‌باشد.
استان كردستان دارای متوسط بارندگی ۴۵۰ ميليمتر در سال است و حجم آب ناشی از اين بارندگی حدود ۱۳ ميليارد متر مكعب است كه ۷ ميليارد متر مكعب آن تبخير میگردد، يك ميليارد متر مكعب نفوذ میكند و حدود ۵ ميليارد متر مكعب آن به روان آب تبديل میگردد.
كل مصارف استان در بخش شرب و صنعت و كشاورزی حدود ۱.۳ میليارد متر مكعب در سال است كه ۸۹ درصد از اين حجم در بخش كشاورزی، ۹ درصد در بخش شرب و حدود ۲ درصد در بخش صنعت به مصرف می‌رسد. لازم به ذكر است، حدود ۶۰ درصد اين آب از منابع آب زيرزمينی تامين می‌شود.
واکاوی: رد پای آب در توسعه کردستان را چگونه ارزیابی می‌کنید و با توجه به وضعیت موجود آیا می‌توان گفت این استان سهم خود را عادلانه دریافت کرده‌اند؟
خرّم: در سال های اخیر گرچه با تلاش سازمان‌ها و مسئولین استان تخصیص آب طرح‌های استان به میزان به میزان حدود ۹۵۰ میلیون متر مکعب توسط وزارت نیرو در مورخ ۹۸/۴/۱ ابلاغ گردید که از این میزان ۲۴۳ میلیون متر مکعب برای اهداف زیست محیطی، ۱۵۹ میلیون متر مکعب شرب، ۵۰ میلیون متر مکعب صنعت و ۵۴۵ میلیون متر مکعب به کشاورزی تخصیص داده شده است.
که در صورت بهره برداری از این حجم تخصیص برای کشاورزی، ۹۶ هزار و یکصد و چهار هکتار از اراضی دیم استان به کشت آبی تبدیل می‌شود که از این سطح مقدار ۱۶۹۹۴ هکتار در حوضه سفیدرود، ۲۸۱۵۱ هکتار در حوضه دریاچه ارومیه و ۵۰۹۵۹ هکتار در حوضه مرزی غرب قرار دارد که با احتساب اراضی موجود آبی به میزان تقریبی ۱۲۵ هزار هکتار، مجموع اراضی آبی استان به ۲۲۱ هزار هکتار افزایش خواهد یافت.
اما سهم عمده‌ای از این تخصیص مربوط به سدهای مطالعاتی از جمله سدهای چومان و کانی گویژان می‌باشد که البته امکان بهره‌برداری از آن در آینده‌ای نزدیک میسر نمی‌باشد.
قابل ذکر است دستیابی به این مهم نیازمند تأمین اعتبار مالی طرح‌های نیمه تمام و آغاز پروژه‌های جدید است که اولویت اول مدیران استان خواهد بود.
واکاوی: در سالهای اخیر شاهد تنش‌های آبی در مناطقی از کشور بوده‌ایم، از سوی دیگر علیرغم تلاش‌های مدیران استانی خصوصا در سالهای اخیر، بر سر سهم کردستان بحث‌هایی صورت گرفته است، آیا می‌توان موضوع تنش‌های آبی را برای کردستان در آینده تصور کرد؟
خرّم: يكی از مهمترين اقدامات شركت آب منطقه اي حل مشكل چندين ساله تخصيص آب استان بود كه نهايتا بر اساس آخرين تخصيص ابلاغی ۹۶ هزار هكتار به اراضی آبی استان اضافه گرديد. اين در حالی است كه كل اراضی آبی استان بر اساس آمار جهاد كشاورزی ۱۲۰ هزار هكتار بوده و اين افزايش اقتصاد استان را متحول می‌نمايد.
با توجه به زيرساخت های موجود، تخصيص ابلاغی و متوسط بارندگی استان (دوبرابر ميانگين كشور) چالشی تحت عنوان تنش آبی متصور نمی‌باشد.
واکاوی: آنطور که در خبرها آمده در سال جاری بیش از ۵۰۰ میلیارد تومان بودجه برای تکمیل ساختمان سدها، آبرسانی و احداث شبکه‌های آبیاری اختصاص پیدا کرده و آن را یک اعتبار آبرومندانه توصیف کرده‌اند. استاندار نیز در دومین جلسه شورای برنامه‌ریزی استان به تلاش برای تکمیل سدها اشاره کرده است! بفرمایید در حال حاضر چند سد نیمه تمام و در دست ساخت در استان وجود دارد و این میزان اعتبار چند درصد پروژه‌ها را به پیش می‌برد؟
خرّم: اعتبارات اعلام شده توسط استاندار محترم در جلسه شوراي برنامه ريزي استان مربوط به كليه پروژه هاي بخش آب استان بوده و صرفا مربوط به پروژه هاي اين شركت نيست. اما در شرايط اقتصادي فعلي اين اعتبارات بسيار قابل توجه است ، كه با تلاش مضاعف مديران استان محقق شده است. اين اعتبارات مربوط به سدهاي گاران در مريوان ، امير آباد رمشت در كامياران، سنگ سياه و سورال در دهگلان، سيازاخ در ديواندره و همچنين آبرساني به شهرهاي سقزاز سد چراغ ويس و بانه از سد عباس آباد بوده كه اميدواريم با هزينه درست و بهينه بخشی از سرمايه گذاری‌های انجام شده به ثمر نشسته و مردم عزيز استان از اين پروژه‌ها منتفع شوند.
واکاوی: سؤال آخر در مورد شهرستان سقز هست، از زمانی که مدیرکل آب منطقه‌ای استان شده‌اید چه تلاشی برای برقراری عدالت آبی در این شهرستان انجام داده‌اید؟ و با توجه به اینکه سد چراغ‌ویس یکی از پروژه‌های مطرح در این شهرستان و استان کردستان است و هنوز مشکلاتی از جمله بخشی از روستای میرده، احداث جاده دسترسی به چند روستای بالادست سد، ورود فاضلاب چند روستا به داخل سد و … وجود دارد پیش‌بینی شما از اتمام تمام و کمال این سد چه زمانی است؟
خرّم: طرح چراغ‌ويس در واقع شامل سه پروژه با رديف های مجزا می باشد:
۱. سد چراغ‌ويس كه تقريبا به اتمام رسيده و تنها بخشی از جاده‌های جايگزين روستايی باقی مانده كه درحال برگزاری مناقصه برای انتخاب پيمانكار می‌باشيم.۲. شبكه پاياب سد چراغ‌ويس و ۳.آبرسانی به شهر سقز از سد چراغ ويس
همانطور كه مطلع هستيد سقز در حوضه درياچه اروميه قرار دارد و عملا بعد از شروع فعاليت ستاد احياء درياچه اروميه تمامی پروژه های بخش كشاورزی در اين حوضه از جمله شبكه چراغ‌ويس تعطيل و اعتباری برای ادامه عمليات اين پروژه‌ها تخصيص داده نشده است.
يكی از اساسی‌ترين دغدغه‌های شركت آب منطقه‌ای كردستان مستثنی كردن پروژه شبكه چراغ‌ويس به عنوان تنها پروژه كشاورزی استان در حوضه درياچه اروميه بود كه نهايتا با پيگيری‌های زياد و طی جلسات بسيار فشرده در سطح معاون اول رئيس جمهور، وزير نيرو، كميسيون كشاورزی مجلس، ستاد احيا و سازمان حفاظت محيط زيست در تخصيص ابلاغی به استان در تيرماه ۹۸ مجددا احيا گرديد و قرار است با تامين اعتبار درسال ۱۴۰۰ فعاليت‌های اجرايی اين پروژه مجددا آغاز گردد.(مساحت شبكه چراغ ويس ۵ هزار هكتار می‌باشد)
تامين آب شرب شهر سقز و روستاهای مسير از سد چراغ ويس تا افق ۱۴۲۵ از ديگر پروژه‌های فعال در شهر سقز می‌باشد كه اميد است اين پروژه در سال ۱۳۹۹ به بهره برداری برسد. اين پروژه شامل حدود ۳۰ كيلومتر خط انتقال و تصفيه خانه شماره ۲ می‌باشد.
واکاوی: ممنون از وقتی که در اختیار ما گذاشتید.
خرم: من هم برای مجموعه شما آرزوی موفقیت و سلامتی دارم.
