بحران کمبود نیرو در آموزش و پرورش

احمد قادری |عضو انجمن صنفی معلمان کردستان (سقز‌ و زیویه)

کمبود نیرو در آموزش و پرورش موضوعی است که باید به عنوان عمده‌ترین و اساسی ترین معضل در این دستگاه به آن نگریست که دلایل مختلفی در چند سال گذشته باعث بوجود آمدن این مشکلات شده است؛ از آنجمله:

۱- عدم آینده‌نگری: برنامه‌ریزی مسئولان آموزش و پرورش عمدتا کوتاه مدت بوده و هر سال در فکر سامان‌دهی و سازمان‌دهی نیرو برای همان سال یا مقطع زمانی کوتاهی بوده‌اند. چون نیروی آموزشی نیازمند آموزش‌های لازم و طی دوران تحصیل در مراکز تربیت معلم است می‌بایست برنامه بلند مدت و میان مدت را مد نظر می‌گرفتند و در اثر این بی‌برنامگی کمبود نیرو سال به سال بیشتر شده و امروز به شکل یک معضل لاینحل درآمده است.

۲- عدم آشنایی مسئولان مربوطه: کسانی که در پست‌های کارشناس مسئول مقاطع مختلف تحصیلی گماشته شدند که آگاهی چندانی از آموزش و برنامه‌ریزی نداشته و با این عملکرد خود ضربه‌ای سنگین بر پیکره‌ی آموزش و پرورش وارد نمودند.

۳- توجه به دریافت تشویق و راضی نمودن مافوق: بسیاری از کارشناس مسئولان و حتی رٶسای آموزش و پرورش برای اینکه لوح تقدیری دریافت و جایگاه خود را حفظ کنند در فکر به دست آوردن دل مافوق خود بودند و آمار غلط را به مراجع بالادست مبنی بر عدم نیاز نیرو ارایه می دهند که نمونه آن را در شهرهای مختلف کردستان می بینیم.

۴- عدم دغدغه مندی در آموزش و پرورش: آموزش و پرورش دغدغه مسئولان نبوده و برای این موضوع برنامه‌ریزی مناسبی صورت نداده اند. آموزش و پرورش برای حل معضل به‌وجود آمده ۳ طرح را با عناوین زیر طراحی و اجرا نموده است:

الف) طرح خرید خدمت یا همان طرح خرید خدمات آموزشی

ب) طرح معلمان تمام وقت یا طرح سامان‌دهی ساعات غیر موظف

ج) طرح استمرار بازنشستگان

به شرح هر کدام از طرح‌های مذکور می‌پردازیم:

الف) طرح خرید خدمات آموزشی: این طرح حدود ۴ سال پیش و در دوران وزارت آقای فانی و برای مناطق محروم که امکان مدارس غیر دولتی و خاص در آن ممکن نیست برای جبران کمبود نیروی آموزشی اجرا گردید که به شکل همان مدارس غیردولتی و خاص می‌باشد با این تفاوت که در مدارس خصوصی دانش‌آموزان شهریه‌های زیادی را پرداخت می‌نمایند و از محل این شهریه‌ها امکانات آموزشی برای تحصیل دانش‌آموزان فراهم می‌گردد ولی در این طرح مبالغی پول از طرف وزارت آموزش و پرورش به فردی به عنوان کارفرما داده می‌شود و کارفرما هم مسئولیت تأمین نیرو به تعداد مورد نیاز و بر اساس توافق بر عهده می‌گیرد. کارفرما افرادی را به عنوان معلم خرید خدمت و با حداقل حقوق در حدود ٦۰۰ تا ۷۰۰ هزار تومان و با بیمه ۱۵ روزه استخدام ( واژه ” اجیر ” بهتر است) می‌کند. مزیت این طرح برای دولت این است که برای این نیروها حداقل حقوق را می پردازد( و از این مبالغ هم قسمتی به نیروی استخدامی داده نمی‌شود و کارفرما برای خود نگه می‌دارد) و خیالش از استخدام دایمی و بیمه و حق سنوات و … راحت است و هیچ مسئولیتی در قبال آن‌ها ندارد. کارفرما هم از شرایط بیکاری و محرومیت مناطق استفاده می‌کند و با کمترین حقوق خون این گونه نیروهای آموزشی را می‌مکد. نکته مهم این است این گونه افراد که به عنوان نیروی آموزشی و با عنوان خرید خدمت جذب می‌شوند آموزش‌های مناسب تدریس و نحوه‌ی کلاس‌داری و تعامل با فراگیران را ندیده‌اند و عملا نمی‌توانند آنچه را که شایسته است به دانش‌آموز ارائه دهند و نتیجه‌ی آن دانش‌آموزانی با بنیه‌ علمی ضعیف خواهد بود و در آینده لطمه بزرگی بر فرد آموزش دیده خواهند زد.

ب) طرح معلمان تمام وقت: یکی دیگر از حربه‌های آموزش و پرورش برای جبران کمبود نیروی آموزشی طرحی با نام طرح معلمان تمام وقت است. این طرح همچون طرح‌های قبلی آموزش و پرورش با آب و تاب زیادی از سوی آموزش و پرورش اعلام گردید. در ابتدا همکاران با ترس و دلهره به این طرح نگاه کردند اما بعد از اینکه احکام تعدادی صادر گردید و افزایشی در حد ۴۵۰ تا ۵۵۰ هزار تومان در بر داشته است بسیاری از همکاران بدون اینکه از چند و چون طرح مطلع باشند و فقط به خاطر منافع شخصی به صف طویل این طرح پیوستند.

نکاتی راجع به نقاط ضعف این طرح لازم است بیان گردد:

۱- اگر قرار است این طرح وسیله‌ای برای رفاه و معیشت فرهنگیان باشد باید همه از آن برخوردار گردند نه عده‌ای معدود. این طرح شامل مقطع ابتدایی نمی‌گردد و خودبه‌خود قشر عظیمی از آن محروم می‌گردند.

۲- دولت با این طرح فقط کمبود نیروی خود را جبران نموده است و عملا رفاه و معیشت فرهنگیان مد نظر نبوده است زیرا همکار در قبال کار اضافی مبلغی را دریافت می‌کند، پس حق خودش است اما مسئولین با منت کردن به همکار اذعان می‌کننددر فکر رفاه آنان بوده‌اند.

۳- کسانی که برای این طرح فرم پر کرده‌اند اکثرا با سابقه بوده‌اند و ۲۰ ساعت در هفته تدریس دارند اما برای اینکه این طرح شامل حال آنان گردد باید ۳۰ ساعت در هفته تدریس نمایند. (جدای از توانایی فرد مذکور در این سن و ضربه به آموزش و بنیه‌ی علمی فراگیران) ٦ ساعت شامل طرح مذکور بوده و ۴ ساعت اضافی باید تدریس کند و خیال آموزش و پرورش راحت است و کی ۴ ساعت پرداخت گردد خدا می‌داند و همکار نمی‌تواند اعتراض کند چون صف طرح طویل است. اگر اعتراض کند از طرح محروم می‌گردد و آن را از دست می‌دهد و فرد دیگری جایگزین ایشان می‌گردد.

۴- این طرح شبهات زیادی به دنبال دارد و احتمال اینکه در آینده به شکل قانون دربیاید و تعداد ساعت موظفی از ۲۴ ساعت به ۳۰ افزایش یابد بعید نیست.( در دهه‌ی شصت چنین طرحی بود و ۲۲ ساعت به ۲۴ ساعت تبدیل گردید)

۵- این طرح در ظاهر برای عده‌ معدودی باعث ایجاد درآمد و منفعت می‌گردد اما به زعم بنده این طرح خیانتی است در حق جوانان تحصیل‌کرده و جویای کار؛ چون کسانی که از این طرح استقبال می‌کنند در عمل مانع استخدام جوانان می‌گردند.

ج) طرح استمرار خدمت بازنشستگان:

برای این طرح به جای واژه‌ استمرار به دلالیل زیر واژه‌ی ” استثمار ” بهتر است گنجانده شود:

– استمرار مدیران باعث می‌گردد برنامه و طرح جدیدی برای اداره مدرسه بروز نگردد و اداره مدرسه روی همان برنامه‌های تکراری بچرخد و از طرف دیگر انگیزه جوانان برای تحصیل کاهش یابد زیرا بسیاری از مدیران بیشتر وظیفه کنترل مدرسه را بر عهده دارند و نمی‌توانند ایده و طرح نو ارایه نمایند و مستقیم یا غیر مستقیم انگیزه جوانان را برای ادامه تحصیل تحت تأثیر قرار می‌دهد.

– همکاری که طرح استمرار را پر می‌کند و می‌ماند در عمل با مبلغ اندک و بسیار کم در حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار تومان کار می‌کند؛ زیرا اگر دقیق محاسبه کنیم درمی‌یابیم موقع بازنشستگی حدود ٦۰۰ تا ۷۰۰ هزار تومان از حکمش کم می گردد و اگر کسورات بازنشستگی که در دوران اشتغال کم می‌شد را از آن کم کنیم در عمل حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار تومان کسر می‌گردد و این همکار بدون اینکه متوجه گردد با مبلغ ناچیز ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار تومان در ماه دارد کار می‌کند و نیروی خود و علم و آگاهیش را مفت و مجانی در اختیار آموزش و پرورش قرار می‌دهد.

– همکار بازنشسته با ماندن و استمرار خدمت ظلمی نابخشودنی در حق جوانان جویای کار و تحصیل کرده انجام داده است و با این کار مانع استخدام فرزندان خود و همشهریانش می‌گردد.