فاضلاب ۱۹ روستا تهدیدی برای منبع آب شرب سقز
همه ما ماجرای طعم و بوی بد آب شرب سقز در سال‌های گذشته را به یاد داریم که برای مدتی بسیاری از مردم را مجبور به استفاده از آب چشمه‌ها کرد و یا در سد قشلاق سنندج به خاطر رشد جلبک، طعم و بوی آب در آنجا هم مردم را به چشمه‌ها حواله داد.
اگرچه این مشکلات در این دو شهر با یک سری اقدامات در هر دو شهرستان حل شد، اما حالا مدیرکل محیط زیست کردستان نسبت به تکرار آنچه در سد قشلاق روی داد و ممکن است در سدهای دیگر نیز رخ دهد هشدار داده است.
اقبال حمیدی در نشست با خبرنگاران گفته است: در حال حاضر فاضلاب ۱۷۰ روستا در بالادست سدهای تأمین کننده آب شرب استان قرار دارد که تهدید محسوب شده و اگر وضعیت فاضلاب این تعداد روستا ساماندهی نشود، شاهد تکرار سرنوشت سد قشلاق سنندج برای دیگر سدهای منبع شرب آب در سطح استان خواهیم بود.
قابل ذکر است که یکی از این موارد سد چراغ‌ویس است که فاضلاب انسانی و فضولات حیوانی ۱۹ روستای بالادست وارد آن می‌شود و در این سال‌ها نه تنها فکری برای آن نشده است بلکه به دلیل عدم بودجه جهت ساماندهی این وضعیت و ادامه آن در چند سال آینده ممکن است موضوع هم در شهرستان و هم در کل استان تبدیل به بحران شود، چرا که مدیرکل آبفای استان در ابتدای سال در گفتگویی با بیان اینکه مهار این معضل در سال مالی جاری به بیش از ۳۰۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد گفته بود در این خصوص هیچ اعتبار استانی و ملی در اختیار نداریم.
با این وجود نباید از کنار این معضل به راحتی عبور کرد و باید دید دستگاه‌های متولی در سقز چه چاره‌ای برای این کار اندیشیده‌اند؟ جالب اینکه همگی ارگان‌ها توپ را به میدان دیگری انداخته و کسی وضعیت موجود را بر عهده نمی‌گیرد.
در این ارتباط رئیس اداره محیط زیست کردستان می‌گوید: محیط‌زیست نه یک نهاد اجرایی، بلکه یک نهاد نظارتی است و هشدارها و توصیه‌های لازم را به ادارات درگیر با موضوع ازجمله امور آب، آبفا، مرکز بهداشت، منابع طبیعی، بخشداری و… ارائه داده است.
پیشتر و در این‌باره رئیس اداره امور آب سقز به واکاوی گفته بود: این اداره مدیریت آب خام را بر عهده دارد و متولی دفع فاضلابی که از روستاها به داخل سد می‌‌ریزند آبفاست! همچنین مدیریت آب پُشت سد نیز در وضعیت مناسبی است و آبگیری کامل می‌تواند میزان خودپالایندگی را بالا ببرد، هرچند این یک مُسکِّن یک تا دو ساله است، چون تجمع فاضلاب در کف سد باز هم مشکل ساز می‌شود و باید مشکلا از ریشه حل شود که همان قطع ورود فاضلاب به داخل سد است و این مهم نیازمند بودجه است.
سراغ آبفا رفتیم و مدیر این اداره نیز گفت: در هیچ جای اساسنامه این شرکت دفع فاضلاب انسانی و فضولات حیوانی عنوان نشده است و ما فقط در جایی که تصفیه‌خانه وجود داشته باشد می‌توانیم اقدام کنیم. از طرفی برخی روستاها تحت پوشش این اداره هم یستند و در روستاهای تحت پوشش هم تنها موضوع آب برعهده ماست و نه فاضلاب انسانی و فضولات حیوانی.
از دیگر ادارات مرتبط با موضوع مرکز بهداشت است و این اداره نیز عنوان می‌کند که مرکز بهداشت تنها بررسی‌های لازم را بر روی این آب انجام می‌دهد و اگر مواردی از آلودگی و یا احتمال آن وجود داشت اعلام می‌کند. فتاحی گفت: اما در هر حال پیشنهادهایی برای جلوگیری از بدتر شدن اوضاع ارائه شده است و ازجمله آن ایجاد سبتیک تانک (تصفیه‌خانه‌های کوچک مقیاس) در روستاهاست و بسته به جمعیت ممکن است در هر روستا تا ۵۰۰ میلیون تومان هزینه داشته باشد که این کار با وضعیت بودجه‌ای موجود غیر ممکن است. راه حل دوم کاشت درخت در مسیر فاضلاب است، درختانی ازجمله پالونیا که بتوانند این مواد مضر برای آب را جذب کنند. فتاحی گفت راه حل سوم ایجاد ترانشه و کانال‌های مارپیچ جهت دفع فاضلاب است تا در مسیر کانال‌ها بخشی از مواد خودپالایی شوند.
آخرین نهادی که نزد آن رفتیم دهیاری بود. یکی از دهیاران منطقه گفت: اگرچه این موضوع در حوزه اختیارات دهیار نیست و ما تنها مؤظف به همکاری با ادارات زیربط هستیم، اما اگر بودجه‌ای به این کار اختصاص یابد دهیاران با کمال میل انجام می‌دهند چون هرچه باشد خودمان نیز در آن محیط زندگی می‌کنیم. این دهیار بحث فضولات حیوانی را مهمتر از فاضلاب انسانی دانست و گفت: ایجاد مکان‌هایی برای انباشت فضولات حیوانی در تعدادی از روستاها در دستور کار قرار گرفته است، اما توپوگرافی منطقه به نحوی است شناسایی این مکان‌ها، ایجاد آن، انباشت فضولات حیوانی و سپس حمل آن خصوصا در روستاهای بالادست که دامداری شغل بسیاری از خانواده‌هاست بسیار گران تمام می‌شود، ولی با این حال نباید از کنار آن به سادگی گذشت چون با شروع فصل بارندگی امکان جابجایی فضولات حیوانی توسط باران‌های فصلی و ورود آن به رودخانه‌ها و در نهایت مخزن سد بسیار بیشتر و جدی‌تر است.
اگرچه بسیاری از ادارات حتی از قبول مسئولیت در این زمینه سر باز می‌زنند و نبود بودجه را بهانه این امر قرار داده‌اند اما نهادهای مدنی توانسته‌اند بسیار بیشتر از ادارات در این زمینه کار کنند. ازجمله ڕۆژیار گرووپ که توانسته است با ایجاد کارگاه‌های کوچک مقیاس و حمل حجم زیادی از فضولات حیوانی و تبدیل آنها به کود ارگانیک بخشی از بار را سبک کند. اما این مجموعه نیز به دلیل سختی جابجایی فضولات به دلیل توپوگرافی سخت منطقه، کمبود بازار فروش و… با مشکلاتی مواجه و نیازمند حمایت بیشتری هستند.
در هر حال ورود فاضلاب انسانی و فضولات حیوانی به سد چراغ‌ویس تهدیدی برای آب شرب سقز است. یک کارشناس در این‌باره به واکاوی گفت: نمی‌توان زمان دقیقی برای آلوده شدن آب سد تعیین کرد، چون اگر سد کامل آبگیری شود توان خودپالایندگی آن بالا می‌رود، اما در هر حال کسی از آینده خبر ندارد و ممکن است بارندگی کم و هوا گرمتر شد و این عوامل در کنار ورود فاضلاب و فضولات به داخل سد را نباید نادیده گرفت، بنابر این باید زودتر چاره‌ای اندیشیده شود و این فقط با همکاری ادارات و اختصاص بودجه امکان‌پذیر است.
