هنر نمایش
هنر نمایش در زندگی اجتماعی انسان، همواره نقش بی‌بدیلی داشته است و قدمت آن با پیدایش زندگی اجتماعی، برابری می‌کند، به همین دلیل است که یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های فکری فیلسوفان و اندیشمندان اجتماعی، توجه به هنر نمایش و اندیشیدن در مورد آن بوده است؛ تا جایی که بسیاری برآنند تئاتر و فلسفه همزاد هستند، همانندی و نزدیکی فراوانی با هم دارند و هر دو در یک زمان و مکان واحد، یعنی حدود قرن ششم پیش از میلاد در یونان ظهور و بروز یافته‌اند.
«ارسطو» در کتاب «بوطیقا» که سه قرن پیش از میلاد مسیح آن را به رشته نگارش درآورده است، معتقد است انسان از طریق تئاتر به خلوص و صفای باطن می‌رسد. علاوه بر این، فیلسوفان بزرگی مانند: هیوم، هگل و نیچه درباره فیلفه قلم‌فرسایی کرده و فیلسوفانی دیگری هم بوده‌اند که از نمایشنامه‌نویسان مطرح و معتبر به شمار می‌روند؛ افرادی مانند سنکا، ماکیاولی، دیدرو، روسو، لسینگ، شیلر و سارتر در تاریخ هنر و نمایش جایگاه ویژه‌ای دارند.
در شهر سقز، علاوه بر جشنواره سالانه تئاتر کردی، در طول سال، بیش از نیم قرن است که به طور مستمر، توسط انجمن‌های مختلف نمایشی، نمایشنامه‌های گوناگونی به‌روی صحنه می‌روند. این نمایش‌ها تنوع جالبی دارند و به همان نسبت نیز مخاطبان گسترده و متنوعی را از طبقات و اقشار متفاوت اجتماعی جذب کرده‌اند که از علاقه فراوان مردم این شهر به هنر تئاتر و نمایش حکایت دارد.
با این اوصاف، پرسشی که ممکن است مطرح شود این است که چرا این هنر در شهر سقز، این‌گونه ریشه دوانده، گسترش و تداوم یافته است؟
اولین نکته‌ای که در این زمینه به ذهن متبادر و در عکس‌های قدیمی – صد ساله اخیر- دیده می‌شود این است که در شهر سقز، همزمان با ورود آموزش‌وپرورش نوین، معلمان و فرهنگیانی حضور داشته‌اند که از اهمیت نقش هنر نمایش برای یادگیری و انتقال مفاهیم و ارزش‌های اجتماعی و در برخی از موارد برای باورهای سیاسی، نه تنها غافل نبوده، بلکه به آن توجه ویژه‌ای نیز داشته‌اند.
مروری بر تحولات فرهنگی در شهر سقز، نشان می‌دهد که در دهه‌های سی و چهل، تحرک ویژه‌ای در آموزش‌وپرورش سقز وجود دارد، در سطح شهر و در مدارس، نشریه منتشر و تئاتر اجرا می‌شود. در آن دوران، شخصیت‌های فرهنگی و ادبی ممتازی سربرمی‌آورند و آثار ادبی ماندگاری را خلق و شاگردان بسیاری را تربیت می‌کنند که بر روند تحولات فرهنگی در سقز و حتی منطقه تأثیرگذار بوده‌اند.
نکته قابل توجه دیگر در این زمینه آن است که در شهر سقز به‌گونه‌ای کم‌نظیر مجموعه‌ای منسجم از نمایشنامه‌نویس، کارگردان، بازیگر و حتی منتقد و مخاطب فعال دارد. این مجموعه که برای رشد و شکوفایی تئاتر ضروری هستند، به‌طور مستمر در جامعه هنری سقز حضور پُررنگی دارند و در بسیاری از موارد، رقابت و در عین حال تعامل مناسبی با همدیگر دارند.
آنچه در این مجموعه شایان توجه است این است که در آن، تمایزها مبتنی بر وابستگی‌های ایدئولوژیک و دُگم نیست و اگر اختلاف نظری نیز دیده می‌شود، بر اساس تعلق به سبک یا تحلیل و تفسیرهای متفاوتی است که از مکاتب هنری دارند. در واقع، راز تداوم و اثرگذاری نمایش در سقز را در این نکته باید دید که تا حد زیادی تفاوت‌ها را در میان خود به‌رسمیت شناخته و آن را به یک مزیت نسبی برای جامعه نمایش سقز تبدیل کرده‌اند.
این امر موجب شده است که اعضا و شخصیت‌های هنری با هنرمندان دیگر در سطح کشور و در منطقه ارتباط و تعامل هنری قابل توجهی داشته باشند، به‌گونه‌ای که اگر برخی از موانع غیر فرهنگی وجود نداشت، شهر سقز از رهگذر فعالیت‌های انجمن نمایش و جشنواره تئاتر کردی، می‌توانست به یکی از شهرهای خلاق و مهم در حوزه فرهنگ و هنرهای نمایشی تبدیل شود.
علاوه بر این، انجمن‌های نمایشی و هنرمندان فعال در این حوزه، تعامل مناسبی با دیگر انجمن‌های فعال در سطح شهر دارند و فعالیت‌های بین- انجمنی موفقی را پایه‌گذاری کرده‌اند.
بدون تردید، باید به وجود امکانات سخت‌افزاری به‌عنوان یک عامل مهم در رشد و توسعه هنر نمایش نیز اشاره کرد. اگر چه امکانات پیشرفته‌ای مانند سالن نمایش که دارای تجهیزات مناسب نورپردازی، فیلم‌برداری، صدا و … در سقز وجود نداشته اما پیشکسوتان و نسل اول هنرمندان این شهر، خاطرات فراوانی از سالن شهرداری دارند که متأسفانه تخریب شد و برای تأسیس دوباره آن اقدام جدی صورت نگرفت. آموزش‌وپرورش نیز در مدارس، از همان ابتدا، سالن‌هایی برای اجرای کارهای هنری و نمایش در نظر گرفته بود که گروههای هنری دانش‌آموزی در آنجا فعالیت می‌کردند و استعدادهای بسیاری در آنجا مجال رشد و شکوفایی یافتند.
عامل دیگری که موجب توسعه هنر نمایش در شهر سقز شده است، استقبالی است که از این هنر در میان عامه مردم می‌شود. یکی از علل آن این است که هنر نمایش در سقز برای سنین مختلف، باورها و ذائقه‌های فرهنگی متفاوت سخن برای گفتن دارد. در طول سال، شاهد اجرای نمایش برای کودکان، نمایش‌هایی که مبنای فولکلوریک دارند، نمایش‌هایی که موضوع آن مسائل اجتماعی است، نمایش‌های طنز و جدی هستیم و هر کدام نیز مخاطبان خاص خود را دارند.
مجموعه این عوامل، موقعیتی ایجاد کرده است که می‌توان گفت هنر نمایش در شهر سقز نهادینه شده است و علیرغم تمامی ناملایمات و دخالت گاه و بیگاه نیروهایی خارج از حوزه هنر و نمایش، فعالان و هنرمندان، همچنان فعالیت‌های خود را تداوم بخشیده و ارتباط خود را با مردم حفظ کرده‌اند. تا جایی که اجرای هر نمایش با استقبال گسترده مردم و پر شدن سالن نمایش همراه خواهد بود.
