از مزرعه تا سفره
کار را به جوانان بسپارید، این ترجیع بند سخنان مدیرانی است که خود سالهاست بر مدیریت چنبره زده و حاضر به جدایی از آن نیستند، اما گویی خود می دانند که اگر این امر صورت پذیرد این جوانان به شرطی که به آنان میدان داده شود به بهترین نحو ممکن کار و وظیفه تخصصی خود را انجام می دهند. این اتفاق در کردستان و برای حوزه دامپزشکی رخ داده است. حوزه گسترده ای که به تعبیری از مزرعه تا سفره و حتی پوشاک انسانها را در بر می گیرد. مدیریت این کار در کردستان را به جوانی سپرده اند که ضمن تخصص در این زمینه، به کارش نیز علاقمند است. مجتبی ورمقانی متولد اسفند ۶۵ در سن ۲۹ سالگی به عنوان مدیرکل دامپزشکی استان کردستان انتخاب شده است، یعنی به نوعی جوانترین مدیرکل در استان و جوانترین مدیرکل در سازمان دامپزشکی کشور.
دامداری در کنار کشاورزی بخش عمده ای از فعالیت اقتصادی کردستان را خود اختصاص داده و به همین دلیل مراودات در این حوزه در حد گسترده ای صورت می گیرد، این مهم باعث شده که حوزه دام به شدت آسیب پذیر باشد، مؤید این نکته بیماری های مختلفی است که هر ازگاهی از گوشه و کنار روستاهای استان سربرآورده و اگر نباشد مدیریتی که بتواند وضعیت را کنترل کند ممکن است اقتصاد استان دچار آسیب جبران ناپذیری شود، ورمقانی برای مدیریت در این حوزه صرفا به پشت میز و اجرای بخشنامه و ارسال آن به شهرستان ها اکتفا نمی کند، بلکه برخلاف کسانی که بیش از سی سال به میز و صندلی خود چسبیده و وِل کُن آن نیستند، خود آستین بالا زده و با همکارانش به دورترین روستاها و صعب العبورترین مناطق رفته و حتی واکسن دام ها را خود تزریق می کند و در کنار آن با اهالی روستا و مردمانی که قدردان مدیران دلسوز هستند رو در رو نشسته و به حرف های آنان گوش می دهد و می توان گفت اعتماد به جوانان را معنا بخشیده است.
به مناسبت روز دامپزشکی با وی مصاحبه ای ترتیب داده ایم که در ادامه می خوانید:
واکاوی: از زمانی که شما مسئولیت را بر عهده گرفته اید چه تحول مهمی در دامپزشکی استان اتفاق افتاده است؟
ورمقانی: تیرماه سال ۱۳۹۵ که من آغاز بکار کردم مهمترین مشکل دامپزشکی استان کمبود اعتبار بود و این درحالی بود که دامپزشکی شرح وظایف سنگین و گسترده ای داشت. از آنجا که اعتبارات دامپزشکی در کمیته برنامه ریزی هر شهرستان مصوب می شود تعاملی که میان اداره کل دامپزشکی و فرمانداری ها به وجود آمد باعث شد نگاهها نسبت به این وظایف تغییر کند و در نتیجه جهش خاصی در اعتبارات صورت گرفت به گونه ای که این میزان به ۵ برابر رسید و در شهرستان سقز و در سال ۹۵ نسبت به سال ۹۴ نزدیک به ۶ برابر شد، در نتیجه این افزایش باعث کاهش بخش اعظمی از مشکلات دامپزشکی شد. در نظر بگیرید که اگر در شهرستانی ۱۵ میلیون اعتبار وجود داشت و اگر ۵۰ درصد آن یعنی ۷ میلیون نیز تخصیص می یافت ما با این پول نمی توانستیم با انبوه مشکلات دامپزشکی کاری از پیش ببریم و بسیاری از طرح‌ها و برنامه‌های ما عقیم می‌ماند از جمله اینکه در اواخر سال ۹۴ و اوایل سال ۹۵ موج خطرناک تب برفکی وارد استان و خصوصا شهرستان سقز شد و تلفات عمده‌ای برجا گذاشت که عمده دلیل آن کمبود اعتبار بود، بسیاری از انبارهای ما تخلیه شده بود و گاهی در تأمین سر سوزن‌ها می‌ماندیم، اما پس از ساعت ها بحث و گفتگوهای تخصصی با مدیران استانی و شهرستانی و روشنگری های لازم این مبالغ تغییر قابل توجهی پیدا کردند و این یک تحول مهمی به شمار می رود.
خدماتی که دامپزشکی در سال های ۹۵ و ۹۶ به مردم ارایه داده است قبل از آن نیز ارایه می شد اما مردم از آن اطلاع چندانی نداشتند، ولی از یک مقطع به بعد تعامل دامپزشکی با رسانه ها به کمک این امر آمد و خدمات دامپزشکی را مردم دیدند به گونه ای که به جرأت می‌توان گفت هر روز بحثی جدید از دامپزشکی در میان اهالی رسانه مطرح می‌شود و این یکی از تحولات دیگر دامپزشکی محسوب می شود که در این راستا به مدیران شهرستانی نیز تأکید شده است تا تعامل خود را در بالاترین حد ممکن با رسانه های شهرستانی و استانی حفظ کنند و در هر حال پاسخگوی آنها باشند.
ایجاد همدلی میان همکاران که به عنوان راز موفقیت مجموعه دامپزشکی محسوب می‌شود نیز مهم بود و از آنجا که من به عنوان جوانترین عضو از پرسنل دامپزشکی اداره کل فعالیت می کردم از تجارب سایر دوستان و همکارن بهره بردم و در این راستا مدیرکل سابق را در معاونت سلامت به عنوان مهمترین حوزه دامپزشکی از تجربیاتش بهره‌مند شدیم و تمامی همکاران را درگیر کار کردیم و در نتیجۀ همدلی ایجاد شده توانستیم مجموعه را به بهترین نحو پیش ببریم.
واکاوی: در حوزه فنی و کار تخصصی چه خدماتی از سوی این ارگان صورت گرفته است؟
ورمقانی: در حوزه تخصصی ما سه موضوع را دنبال می کنیم؛ کنترل بیماری‌های واگیر، کنترل بیماری مشترک بین انسان و دام (از جمله هاری، جنون گاوی، طاعون و…) و همچنین ارتقای وضعیت بهداشت محیط حوزه فعالیت اداره کل دامپزشکی است که یک حوزه گسترده است.
در حوزه بیماری‌های واگیر لازم به ذکر است که بیماری‌های دامی تا موقعی که شیوع پیدا نکند کسی از آن خبر ندارد ولی به محض شیوع در صورت عدم اقدام بموقع دامنه آن به سرعت گسترش پیدا می‌کند. بایستی گفت که امروز در کردستان پیشگیری و کنترل بسیاری از بیماری های دامی در حد قابل قبولی است، از جمله تب برفکی که با پایش‌های صورت گرفته به نحو مناسبی تحت کنترل است. از آنجا که مراودات دامی در کردستان با استان‌های همجوار زیاد است ولی ما توانسته‌ایم آسیب ها را به حداقل برسانیم، از جمله اینکه بیماری آنفولانزای فوق حاد پرندگان که ۲۵ استان را درگیر کرد و مشکلات زیادی را در سطح کشور بوجود آورد اما در کردستان با اقدام به موقع کنترل شد.
در حوزه بیماری های مشترک بین انسان و دام، بیماری تب کریمه‌کنگو که در صورت ابتلا به این بیماری حتی نحوه دفن فرد مبتلا نیز هزینه های بسیاری دارد در کردستان حتی یک مورد نیز وجود نداشت. در سایر موارد کنترلی می توان به اقدامات زیر اشاره کرد:
در شهرستان سقز بیش از ۲۶ هزار رأس دام سنگین و ۱۸۰ هزار رأس دام سبک در مقابل تب برفکی واکسیناسیون از نوع خارجی و درجه یک شده اند که این میزان در سطح استان برای دام سنگین ۱۲۰ هزار رأس و برای دام سبک بیش از یک میلیون و پانصد هزار رأس بوده که کاملا به صورت رایگان انجام شده است. حدود ۳۳۱۰۵ رأس دام واجد شرایط علیه بیماری بروسلوز (تب مالت) واکسنینه شده اند و تعداد مبتلایان به تب مالت در ۶ ماهه نخست امسال نسبت به سال گذشته بیش از ۵۰ درصد کاهش یافته است، جهت مقابله با آبله نیز ۱۷۱ هزار و ۹۰۸ رأس دام واکسینه شده اند، برای طاعون نشخوار کنندگان سی هزار و ۲۶۱ رأس واکسینه شده اند که این بیماری حیات وحش و مناطق حفاظت شده را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد و ما اقدامات تأمینی در این باره را اعمال کرده‌ایم و جای نگرانی وجود ندارد.
امسال در سقز به بیماری سیاه زخم یا شاربون برخوردیم که بسیار قابل توجه است. این بیماری که در جنگ‌ها و اقدامات تروریستی نیز قابل استفاده است در کردستان یک بیماری بومی است. امسال در مناطقی از سقز ازجمله در بسطام و جعفرخان با آن برخورد کردیم که طی آن چند نفر بستری شدند. طبق روال هر ساله دام‌ها را در سطح استان و جاهایی که احساس خطر می کردیم علیه این بیماری واکسن می‌کردیم که امسال ۹۸ هزار ۹۳۹ رأس دام سبک و ۶۳۸۴ رأس دام سنگین علیه این بیماری واکسینه شدند، در این اثنی مشخص شد که امسال در منطقه بسطام و درحین انجام واکسیناسیون از آنجا که یکی از دامداران دام خود را به کوه برده بود و اعلام داشته بود که من خود بعد اقدام خواهم کرد این دام‌ها دچار شاربون و تعدادی از آنها تلف شدند و در نتیجه حدود ۱۵ نفر به یکباره در ارتباط با این بیماری بستری شدند که فشار مضاعفی بر مجموعه وارد شد و اینجاست که نقش و اهمیت دامپزشکی نمایان می‌شود، پس اگر دامپزشک غفلت کند ممکن است فاجعه اقتصادی، اجتماعی و حتی انسانی بوجود آید.
در حوزه بهداشت عمومی نیز از تمامی مراکز عرضه از جمله رستوران‌ها، قصابی‌ها، مرغداری‌ها و… به طور مرتب بازدید بعمل می‌آید که جمعا در شهرستان سقز و در هفت ماهه نخست امسال ۱۱ هزار و ۴۳۷ مورد بازدید روزانه بعمل آمده و طی این بازدیدها ۶۷۴۱ کیلوگرم گوشت قرمز و سفید ضبط شده است دهها کیلو گوشت و مواد فاسد در این مراکز کشف و ضبط شده که اگر این میزان مواد گوشتی بر سر سفره‌ها بیاید خود منجر به فاجعه می شود.
قابل عرض است که پرندگان مهاجر نیز با اینکه در حوزه فعالیت محیط زیست است اما از آن جهت که عامل انتقال آنفولانزای فوق حاد پرندگان هستند نگران کننده است، تا جایی که سال گذشته بیش از ۳۰ میلیون مرغ تخم‌گذار تلف و معدوم شدند که این یک خسارت سنگینی را به صنعت مرغداری به عنوان اولین صنعت استان و دومین صنعت کشور پس از نفت وارد ساخت. امسال با همکاری محیط زیست نقاط احصا شده را پایش و در صورت مشاهده تلفات غیر عادی در این زمینه وارد عمل می‌شویم.
واکاوی: چه تحولی را در مدیریت خود به عنوان یک مدیر جوان در مقایسه با مدیران حوزه کاری خود در سایر استان‌ها موفق می‌دانید؟
ورمقانی: از روز اول تلاشم بر این بوده است که وابستگی خاصی به میز و صندلی‌ام نداشته باشم و به صورت میدانی وارد عمل شده‌ام، بسیار پیش آمده که اقدامات همکاران در شهرستان‌ها را به شخصه پیگیری و رصد کرده‌ام و از سویی نیز ارتباط نزدیکی با عمده دامداران در جای جای استان برقرار کرده ام و این باعث می‌شود که اقدامات همکاران زیر ذه‌بین باشد و در صورت هر نوع کوتاهی کردن در نزدیک‌ترین زمان ممکن به من منتقل می‌شود و این نظارت ها سبب شده است در ارزیابی های عمومی و تخصصی که از ارگان ها بعمل می آید در دو سال ۹۵ و ۹۶ رتبه اول را کسب کنیم.
واکاوی: مسیرهای صعب‌العبور در کردستان زیاد است و این خدمت‌رسانی و آگاهی بخشی در حوزه دامپزشکی را سخت می کند، برای آسان‌سازی در این باره چه کرده‌اید؟
ورمقانی: برخی مسیرها از جمله روستاهای دور افتاده سقز همچون شیخ‌چوپان قبلا کانون بیماری بود، تلاش ما بر این بوده است که تمامی دام‌های ساکن در روستا را در هر فاز اجرایی واکسینه کنیم، برای واکسینه کردن دام‌هایی که در فصول مختلف سال جابجا می شوند نیز همکاران با حداقل امکانات و تا جایی که تردد امکان پذیر بوده است اقدام کرده‌اند.
واکاوی: در ارتباط با قیمت گوشت و ذبح گاو ماده اخیرا بحث‌های زیادی بوجود آمده است، دامپزشکی تا چه حد در این زمینه دخالت داشته است؟
ورمقانی: همانطور که در شرح وظایف اعلام کردم دامپزشکی فقط در حوزه سلامت دام ورود خواهد کرد و نقشی در تعیین قیمت‌ها ندارد. برای ممنوعیت ذبح دام ماده نیز باید گفت که در یک بازه زمانی سازمان جهاد کشاورزی در راستای حفظ سرمایه دامی کشور کشتار آن را ممنوع اعلام کرد، اما در حال حاضر این ممنوعیت رفع شده و هیچگونه ممنوعیتی برای کشتار آن وجود ندارد ولی از آن جهت که کیفیت آن نسبت به دام نر پایین‌تر است قیمت آن نیز پایین است.
واکاوی: در حوزه مرغداری به عنوان صنعت اول استان چه اقداماتی انجام داده اید؟
ورمقانی: نزدیک به ۷۶۰ واحد مرغداری در سطح استان داریم. سابق بر این مسایل عمده ای میان مرغداران و دامپزشکی وجود داشت، اما هم اکنون با اجرای سیاست‌های آموزشی و ارتقای آگاهی مرغداران و اقدامات واکسیناسیون به موقع و نیز انعکاس مشکلات به سازمان دامپزشکی، این مسایل به کمترین میزان خود رسیده اند و امروز هیچ بیماری خاصی مرغداری‌ها را تحت تأثیر قرار نخواهد داد.
واکاوی: بزرگترین چالش‌های پیش رو را چی می دانید؟
ورمقانی: هم اکنون شاهد یک تردد بدون ضابطه دام در سطح کشور هستیم و ورود یک دام بیمار به یک آبادی به مانند یک بمب عمل می کند، به عنوان مثال بازار دام بوکان منبع انواع بیماری‌هاست و بخش اعظمی از مردم سقز بدون اخذ گواهی های سلامت اقدام به خرید دام از این بازار می کنند و این سد ایمنی که ما در سطح شهرستان ایجاد کرده‌ایم به خطر می افتد و این یک چالش است.
مشکلاتی که در حوزه های مختلف ارزی و در سطح کشور وجود دارد به نوعی دامن دامپزشکی را نیز گرفته است اما تعاملاتی که میان مدیران کشوری، استانی و نیز مردم وجود دارد این مشکلات را به حداقل رسانده است و برای ادامه خدمات مشکل حادی وجود ندارد.
واکاوی: علاقه مردم و خصوصا جوانان روز به روز به حیوانات خانگی بیشتر می شود، اقدامات تأمینی در این باره از سوی دامپزشکی چه بوده است؟
ورمقانی: شرایط اجتماعی موجود ما را به سمتی کشانده که با این پدیده به بهترین نحو برخورد کنیم و در این راستا مراکز خصوصی آمادگی تزریق واکسن های استراتژیک به این نوع حیوانات را دارند و افرادی که حیوان خانگی دارند لازم است اقدامات مربوطه را برای حیوانات خود در زمان مقرر و مطابق توصیه های دامپزشکی اعمال کنند.
واکاوی:بحث قاچاق دام، آیا شما به این قضیه ورود کرده اید؟ و آیا اصلا در استان ما وجود دارد؟
ورمقانی: در این زمینه دو بحث وجود دارد. یکی دام غیر مجاز که طبق قانون تردد هرنوع دامی باید با مجوز دامپزشکی باشد که در غیر اینصورت غیرمجاز است. بحث دیگر دام قاچاق است که در محدوده مرزی دو کشور رخ می دهد. هفته گذشته در ستاد تنظیم بازار و با حضور استاندار در این باره بحث شد. هم اکنون به دلیل مسایل ارزی و ریالی گزارشاتی مبنی بر قاچاق دام وجو دارد که طبیعی می نماید. دامپزشکی در این زمینه دستگاه کاشف نیست بلکه نیروی انتظامی و مرزبانی وارد عمل خواهند شد، ولی برای اطمینان از سلامتی دام توقیف شده اظهار نظر دامپزشکی قابل توجه است.
واکاوی: چه میزان دام در استان وجود دارد و کدام شهرستان بیشترن دام را داراست؟
ورمقانی: دو میلیون و صد هزار رأس دام سبک و حدود ۲۴۰ هزار رأس دام سنگین در سطح استان وجود دارد. در زمینه دام سبک بیجار در رتبه اول قرار دارد و سقز نیز بیشترین دام سنگین را داراست.
واکاوی: بهترین و بدترین اتفاقی که در این مدت برای شما افتاده چه بوده است؟
ورمقانی: تلخ‌ترین این اتفاقات بحثی بود که در بسطام اتفاق افتاد. چون دام‌ها به نوعی بخش عمده ای از دارایی روستاییان را تشکیل می دهند و در این اتفاق خساراتی متوجه خانوارها شد و چون این خانوارها وضعیت اقتصادی مناسبی نداشتند این امر برای من یک تراژدی بود و مرا به شدت تحت تأثیر قرار داد. اما از آن جهت که مرتب با مردم در ارتباط هستم و هر روز که به روستاها وارد می شویم و با مردم مراوده داریم و مردم می‌بینند که یک مسئول پیگیر وضعیت است، آن روز برای ما بسیار خوشحال کننده است.
