آیا احتمال تنش آبی وجود دارد؟
سایه‌ی خشکسالی بر سر سقز
کردستان خشک‌ترین فروردین ۵۰ سال اخیر را تجربه کرد، کردستان سال کم‌آبی پیش‌رو دارد، میانگین بارندگی در کردستان بیش از ۹ درصد کاهش یافت، پیش‌بینی می‌شود امسال بیش از ۲۰۰ شهر دارای تنش آبی شود و … اینها اظهاراتی است که این روزها از مدیران کشوری و استانی می‌شنویم و باید به این موضوع نگرانی کشاورزان و بهره‌برداران محلی را هم اضافه کنیم.
در این میان وضعیت سقز به مراتب بدتر از سایر شهرهای استان است، چرا که سقز دروازه ورود به آذربایجان است و به دلیل اعمال محدودیت‌های ناشی از احیای این دریاچه آنگونه که لازم است نمی‌تواند از آبی که در دو سد در دو طرف شهر ذخیره می‌شود بهره ببرد.
یکی از کشاورزان منطقه در این باره به واکاوی گفت: هر چند به دلیل بارش مناسب در پاییز سال گذشته، وضعیت کشاورزی تا این لحظه مناسب بوده، اما در صورت ادامه روند فعلی پیش‌بینی می‌شود بدترین سال در انتظار کشاورزان باشد. ابراهیم آذری دلیل این پیش‌بینی را عدم بهره‌گیری از پتانسیل‌های آبی و خاکی منطقه دانست.
خوب است نگاهی بیندازیم به وضعیت دو سد چراغ‌ویس و شهید کاظمی که محل تأمین آب آنها رودخانه‌ها و چشمه‌های سقز است؛
موضوع اساسی در مورد سد چراغ‌ویس چرایی عدم استفاده از آن در امورات کشاورزی است! سالهاست مسئولان از اختصاص آب به ۷ هزار هکتار از زمین‌های پایاب این سد خبر می‌دهند، اما تاکنون هیچگونه پیشرفتی در آن حاصل نشده و از همین رو بخش عمده‌ای از آب پُشت سد عملا تبخیر و یا به سمت دریاچه ارومیه رهاسازی می‌شود.
به گفته رئیس امور آب شهرستان سقز، در حال حاضر ۴۷ میلیون متر مکعب آب پُشت سد چراغ‌ویس ذخیره شده است و از آنجا که استفاده از آب این سد صرفا برای شُرب است می‌توان گفت سقز به لحاظ تأمین آب آشامیدنی مشکلی ندارد ولی با این وجود صرفه‌جویی در مصرف آب یک ضرورت انکارناپذیر است.
جاوید افزود: از سال ۹۵ تا ۹۹ هیچ مبلغی در ردیف‌های بودجه به پایاب زمین‌های سد چراغ‌ویس اختصاص داده نشده هرگونه افزایش بهره‌برداری از جمله در زمینه کشاورزی تحت‌الشعاع مصوبات ستاد احیا قرار گرفته است و لازمه هرگونه تغییر در آن، رایزنی مسئولان استانی و نمایندگان مجلس است.
اما سد شهید کاظمی؛ این سد عمده آب احیای دریاچه ارومیه را تأمین می‌کند (در سال آبی جاری از ۲۲۰ میلیون مترمکعب آب رها شده به سمت دریاچه ارومیه، ۱۳۲میلیون متر آن از سد شهید کاظمی تأمین شده است) و این علاوه بر میزانی است که به شُرب و کشاورزی آذربایجانات اختصاص یافته، اما سهم سقز کمتر از ۶۰ میلیون متر مکعب است (۲۰ میلیون شُرب، ۳۵ میلیون کشاورزی و اخیرا نیز ۳ و نیم میلون دیگر تخصیص یافته است).
حال، اینها را در کنار کاهش فاجعه‌بار بارندگی در سقز قرار دهیم؛ میزان بارندگی در فروردین ۹۸: ۱۰۷/۸ میلیمتر، فروردین ۹۹: ۷۱/۶ میلیمتر و فروردین ۱۴۰۰: تنها ۲۶/۵ میلیمتر بارندگی. وقتی مدام با کاهش بارندگی مواجه هستیم، کشاورز سقزی تا کِی باید چشم به آسمان بدوزد؟ چرا نباید از آبی که پُشت سدهاست استفاده کند؟ و آیا راهی برای برون رفت از این فاجعه وجود دارد؟
به گفته رئیس جهاد کشاورزی سقز، با اینکه بارندگی‌ها به پایین‌تر از آستانه‌های امید بخش رسیده‌اند، ولی هنوز کشت‌های دیم آسیب جدی ندیده و وضعیت سطح سبز مناسب می باشد، لیکن در صورت عدم بارش مناسب قطعاً وضعیت تولید در بخش کشاورزی آسیب خواهد دید.
به گفته‌ی علایی‌نیا، “شهرستان سقز دارای حدود ۱۵ هزار هکتار زمین آبی و حدود ۱۵۱ هزار هکتار زمین دیم می‌باشد که حدود ۱۰ هزار هکتار از اراضی آبی آن مجهز به سیستم‌های نوین آبیاری شده‌اند”. وی در مورد چاره‌اندیشی برای این وضعیت گفت: در سنوات قبل و در راستای کاستن از آسیب‌های ناشی از عدم بارندگی مناسب در بخش کشاورزی اقداماتی مانند ترویج ارقام مقاوم و پر بازده، ترویج کشاورزی حفاظتی، بهینه‌سازی مصرف آبهای کشاورزی با استفاده از آبیاری های مدرن، ترویج تغییر الگوی کشت ، ترویج کشت‌های نشایی، ترویج محلول پاشی و … اشاره نمود.
این تفاسیر نشان می‌دهد که هم متولیان و هم بهره‌برداران چندان به فکر آینده کشاورزی که اساس اقتصاد منطقه را تشکیل می‌دهد نبوده‌اند و اگر مواظبت نشود تنش آبی در سال‌های پیش‌رو چندان دور از انتظار نخواهد بود!
