نگاه تبعیض آمیز اصلی ترین مشکل پرستاران

سلامتی جسمی و روحی، دقت، نظم و مهمتر از همه این موارد متانت و صبوری فاکتورهایی است که یک پرستار باید دارا باشد تا پروسه درمانِ بیمار به خوبی پیش برود. اما گاهی چنین نیست و بنا به دلایل و شرایطی مشکلاتی پیش می آید که عوامل مختلفی از جانب طرفین و در بسیاری موارد اشکالات ساختاریِ نظام درمان در آن دخیل هستند.
عمده مشکلات پرستاران به ضعف در ساختار نظام درمان ایران مربوط می شود که ما در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد.
برای گفتگو درباره این مشکلات و به مناسبت روز پرستار، واکاوی به سراغ خالد خضری پرستار بیمارستان امام خمینی سقز و رئیس هیأت مدیره نظام پرستاری سقز و بانه رفته است؛

واکاوی: اساسا چه انگیزه ای برای کسانی وجود دارد که بخواهند وارد حرفه پرستاری شوند؟
خضری: در مقطع کنونی بنا بر شرایط اقتصادی که وجود دارد این رشته مجال مناسبی است برای کسانی است که بخواهند به زندگی خود از لحاظ اقتصادی سر و سامان دهند. به همین خاطر کسانی که در مقطع دبیرستان مشغول به تحصیل هستند با پیش زمینه ذهنی اقتصادی در تلاش برای جذب و ادامه تحصیل در رشته تجربی و متعاقب آن بر اساس رقابتی تحت عنوان کنکور برای رشته های پزشکی و در رده های بعد برای ورود به این حرفه تلاش می کنند. در این بین کسانی نیز وجود دارند که بنا بر شرایط و یا اتفاق خاصی که در زندگی شان رخ می دهد ممکن است انگیزه هایی برای تعیین مسیر زندگی خود در رشته پرستاری داشته باشند.

واکاوی: یکی از مشکلاتی که در این حرفه به چشم می خورد شیفت های کاری طولانی و طاقت فرساست، خصوصا شیفت شب که ممکن است بی خوابی نیز به دنبال داشته باشد. آیا این مهم می تواند در کیفیت خدمات رسانی از سوی پرستار تأثیری داشته باشد؟
خضری: امر درمان و خدمات درمانی به صورت دایم و ۲۴ ساعته است اما کارایی پرستار بسته به شیفتی که در آن کار می کند تفاوت خاصی ندارد چرا که فاصله های زمانی میان هریک از این شیفت ها وجود دارد، اما قطعا شیفت های کاری طولانی مدت و اضافه کاری های اجباری با حقوق و مزایای کمتر به دلایلی از جمله کمبود نیرو قطعا بر کیفیت خدمات رسانی مؤثر است.

واکاوی: اگرمشکلات پرستاران را در دو سطح کشوری و محلی تقسیم کنیم، مشکلات موجود چگونه تعریف می شوند؟
خضری: در سطح کشوری عمده ترین مشکل کمبود پرستار است که تبعات ناگواری به دنبال دارد و چون نحوه کار پرستار به صورت عملی و فیزیکی است طاقت و توان مضاعفی را می طلبد که با وجود اضافه کاری اجباری این تبعات گسترده تر می شود و پرستار انگیزه خود را ازدست می دهد. همچنین در بحث مطالبات مالی مشکلات جدی در سطح ملی وجود دارد، در سطح محلی نیز اصلی ترین مشکل کمبود مراکز درمانی دولتی در شهری مانند سقز است که فقط بیمارستان امام وجود دارد که این امر افزایش تخت های بیمارستانی، شلوغی این مراکز و سخت شدن کنترل و نظارت را به دنبال دارد.

واکاوی: دولت های مختلف تا کنون چقدر توانسته اند در مهار مشکلات پرستاران موفق باشند؟
خضری: مشکلات پرستاری یک بحث جدید نیست و از سالها قبل وجود داشته است، بحث افزایش پرداختها فارغ از درست یا غلط بودن آن در دولت نهم و دهم مناسب تر بود. عمده مشکلات پرستاری به رأس وزارتخانه بر می گردد چرا که معمولا نگاه تبعیض آمیزتری نسبت به رشته های دیگر از جمله پرستاری در مقابل پزشکی وجود دارد که در دولت جدید و معاون جدید پرستاری تعاملاتی در این زمینه ها با مجلس و سایر نهادها صورت گرفته است که امیدواریم به نتیجه برسند.

واکاوی: در بحث کمبود نیرو چرا کم توجهی صورت می گیرد؟ آیا به کمبود دانشجوی فارغ التحصیل بر می گردد یا دلایل دیگری دارد؟
خضری: دانشکده های پرستاری و پرستاران فارغ التحصیل به میزان کافی در سطح کشور وجود دارد. اما افزایش تخت های بیمارستانی در مراکز مختلف یکی از این دلایل است. از سوی دیگر تعداد زیادی پرستار وجود دارند که جویای کار هستند اما به دلیل عدم مجوز استخدام، این افراد به صورت قراردادی و نیروی شرکتی مشغول به کار می شوند که با توجه به طاقت فرسا بودن کار، ظلم بزرگی در حق آنان است و همین نیروها به دلیل از دست ندادن موقعیت شغلی خود حاضر به اضافه کاری اجباری هستند که نتیجه آن کاهش بهره وری خواهد بود.

واکاوی: تخصصی نمودن کار پرستاران تا چه حد می تواند در زمینه کاهش مشکلات راهگشا باشد و چه اقداماتی در این زمینه انجام گرفته است؟
خضری: از سوی معاونت جدید پرستاری این امر در حال پیگیری است و قطعا این امر هم برای پرستار و هم برای بیمار مفید و موثر خواهد بود چون خدمات تخصصی تری به بیمار ارایه خواهد شد و پرستار نیز با تکیه بر یک تخصص خاص به ارائه خدمت خواهد پرداخت.

واکاوی: کارکرد و وظیفه نظام پرستاری در قبال پرستاران چیست و این نهاد تا چه میزان توانسته است در راستای حل مشکلات پرستاران گام بردارد؟
خضری: نظام پرستاری یک تشکل صنفی است برای پیگیری مطالبات پرستاران، اما این نهاد به دلیل مشکلاتی که پیش رو دارد موفقیت چندانی نداشته است. یکی از مشکلاتی که در نظام پرستاری وجود دارد این است که به دلیل عدم حمایت از سوی نهادهای دیگر از جمله مجلس، برعکس نظام های دیگر مانند نظام پزشکی و نظام مهندسی عضویت در نظام پرستاری اجباری نیست و رغبت پرستاران به عضویت در آن کم است. همچنین نحوه تقسیم بندی نظام پرستاری در شهرهای مختلف یکی دیگر از مشکلات آن است به عنوان مثال شهرهای کامیاران، سنندج و دیواندره با همدیگر، سقز و بانه با همدیگر، قروه و دهگلان با هم و یا مریوان دارای هیأت مدیره جداگانه است که اگر در هر شهر به صورت مستقل باشد قطعا مناسب تر است و این امر در این دوره به صورت جدی مطرح شده است. اما تصویب قانون ارتقای بهره وری، پیگیری گنجاندن پرستاری در قالب مشاغل سخت و زیان آور و نیز تلاش برای تصویب قانون تعرفه گذاری خدمات پرستاری در مجلس از مواردی است که نظام پرستاری برای آن تلاش می کند.

واکاوی: نحوه ارتباط پرستار به چه گونه ای می تواند باشد تا بیمار راضی از بیمارستان بیرون برود؟
خضری: در بسیاری از این موارد علاوه بر تحصیلات آکادمیک پرستاران، فرهنگ جامعه و تاب و تحمل افراد نیز بسیار مؤثر است. اما در هر حال پرستاران نیز در مراکز درمانی همچون سایر افراد و مراکزی که در خدمت مردم هستند ممکن است در موقعیت های مختلف واکنش های متفاوتی داشته باشند اما نحوه مراجعه و رفع مشکل ارباب رجوع در مراکز درمانی به گونه ایست که باید صبر و مدارای بیشتری ارباب رجوع یا همان بیمار داشته باشد و پرستار سعی در جذب اعتماد مریض داشته باشد تا از آلام روحی و روانی وی بکاهد که این امر فارغ از سواد آکادمیک پرستار، تمرین زیادی می طلبد.

واکاوی: آیا تابحال از بیمار عصبانی شده اید؟
خضری: قطعا عصبانی شده ام، اما فارغ از دوره های تخصصی و واحدهای روانشناسی خاص و نحوه مواجهه با بیمار در موقعیت های خاص، ما نیز همانند سایر انسانها در بعضی موقعیت ها ممکن است واکنشهای مختلفی نشان دهیم.

واکاوی: رابطه شما با پزشکان چگونه است؟
خضری: امر درمان یک بحث تیمی است، لیدر این تیم یک پزشک است و برای پیشبرد امر درمان بایستی تعامل مناسب با همکاران پزشک و سایر کادر درمانی و همچنین با بیمار وجود داشته باشد.

واکاوی: تعامل شما با همراهان بیمار چگونه است؟
خضری: وجود همراهان زیاد با یک بیمار یک معظل است، اما گاهی شرایط بیمار به گونه ایست که بایستی چند همراه داشته باشد و همراهان نیز بنا بر شرایط عاطفی که میان آنان و بیمار وجود دارد گاهی اوقات مشکلاتی را برای کادر درمانی به وجود می آورند که اجتناب ناپذیر است. اما مسئولین امر نیز بایستی برای احترام به مریض و همراهانش در تعبیه مکان مناسب برای اسکان و استراحت همراه تلاش کنند که این امر می تواند تنش های موردی را نیز به حداقل برساند.

واکاوی: در پایان مجموعه واکاوی برای شما و همکارانتان آرزوی موفقیت دارد.

خضری: من هم از طرف همکارانم از تلاش های واکاوی تشکر می کنم.