نقدی بر وضعیت حمام حاج صالح و خبر تبدیل آن به موزه
آراس استادی
حمام حاج صالح واقع در محدوده بازار سقز یکی از معدود آثار تاریخی حفظ شده در شهرستان سقز می باشد. با توجه به قدمت تاریخی شهرستان سقز شاید در شرایط عادی این حمام با قدمت حدود سیصد سال و تخریب های صورت گرفته در آن نمی توانست شاخصه مهمی در شهرستان سقز باشد. اما با توجه به عدم حفظ بناهای تاریخی و تخریب اکثر این آثار که اغلب آن در پنجاه سال اخیر صورت پذیرفته است عملا چند بنای معدود با سابقه تاریخی در محدوده شهر سقز باقیمانده است و این موضوع حساسیت حفظ این اثر را بالا می برد.
در روزهای اخیر دوباره نام این حمام در تیتر اخبار سقز قرار گرفته و عده ای بدنبال واگذاری آن به شهرداری جهت تبدیل و تغییر کاربری به موزه هستند. با توجه به نیاز شهرستان به موزه و همچنین احیای این بنای تاریخی این خبر در وهله اول امید بخش بنظر می رسد. اما با نگاه دقیق تری به شرایط ایجاد موزه ها، حمام حاج صالح و نیز وضعیت اداره میراث فرهنگی سقز می توان به میزان عملی بودن چنین طرحی و انگیزه های پشت پرده آن واقف شد.
در درجه اول انواع موزه در شهرهای مختلف ایران وجود دارد، مثل موزه مردم شناسی، موزه حمام، موزه سکه، موزه باستان شناسی و… که هرکدام کاربردهای خاص خود را دارند. حمام حاج صالح با توجه رطوبت شدید قابلیت حفظ و نگهداری اشیا و تبدیل به موزه باستان شناسی را ندارد. از سوی دیگر برای ایجاد یک موزه باستان شناسی نیاز به حدود پنج هزار متر فضا وجود دارد که قاعدتا این حمام با مساحت هشتصد متر نمی تواند نیاز موجود را برطرف کند. اگر به این مشکلات واگذاری بخش اصلی ورودی حمام به چند مغازه که باعث عدم دسترسی مناسب و حتی دیده شدن بنا در ضلع جنوبی آن ، عدم دسترسی گردشگران بعلت قرارگیری در کوچه های کم عرض بازار، مرمت نادرست بنا که بجای احیای آهک بری های موجود در آن با گچ کاری کل نقش و نگاره های آن را پوشانده و عملا زیبایی بنا را از میان برده اند را اضافه کنیم عملا توجیهی جهت احداث موزه ایکه جوابگوی شهرستان باشد باقی نمی ماند.
از سوی دیگر با توجه به تعطیلی چندین ساله حمام حاج صالح و تخریب بخشی از آن در دوسال اخیر که به علت عدم رسیدگی و بی تفاوتی مسئولین میراث فرهنگی صورت پذیرفته است، در شرایطی که بحث جابه جایی مدیریتی در این اداره مطرح شده چنین بنظر می رسد که مطرح شدن بحث واگذاری آن به شهرداری و تبدیل به موزه در این ایام فقط کاربرد تبلیغی و حفظ موقعیت شخصی داشته و نه تنها سودی برای مردم شهر و حفظ واحیای بنای مذکور نداشته بلکه موجب تخریب بیشتر بنا و منحرف کردن افکار عمومی از موضوع احداث موزه می گردد.
یکی از راهکارهای خروج حمام حاج صالح از وضعیت موجود واگذاری موقت آن به انجمن ها و سازمان های مردم نهاد فعال در این حوزه جهت نگهداری و باز گشایی آن (حداقل در ایام تعطیلات نوروزیست) که می تواند موجبات اشتغال زایی چند نفر جوان و رونق گردشگری شهرستان گردد.
