سرانجام کودکان بی هویت چه می شود؟
وجود نوزادان و کودکان بدون هویت و یا حضور کودکان کار در معابر عمومی جامعه ما مسأله ای انکار ناپذیر است. این موضوع ازآن جهت که زندگی و آینده این کودکان به عنوان عنصری از جامعه باید مورد توجه قرار گیرد حایز اهمیت است. یکی از نهادهایی که نقش اصلی و اساسی در این امر دارد بهزیستی است. در کنار بهزیستی و سایر ارگانهای دولتی، مراکز غیر دولتی و انجمن ها نیز می توانند در این کار و ترسیم آینده ای مناسب برای این کودکان ایفا کنند. در گفتگوی زیر وضعیت این کودکان و سایر امورات بهزیستی را با رییس این اداره در میان گذاشته ایم که در ادامه می خوانید:
واکاوی: وجود کودکانی که بیشتر در معابر عمومی ظاهر شده و مشغول به دستفروشی و یا تکدی گری هستند پدیده ای غیر قابل انکار است، در کنار آنان نیز کودکان کار وجود دارند، آیا مجموعه بهزیستی برای شناسایی و ساماندهی این دو دسته از کودکان اقداماتی انجام داده است؟ و آیا اساسا بهزیستی متولی رسیدگی به این امور است یا نهادی دیگر؟
حکیمی: بهزیستی وضعیت کودکان دست فروش و متکدی را بررسی می کند و در حد توان در خصوص سر و سامان دادن و پذیرش آنها با دستور مقام محترم قضایی، اقدام ضابط قضایی(نیروی انتظامی) و پذیرش مطابق دستورالعملهای خاص در حوزه ی اورژانس اجتماعی و امور اجتماعی اقدام نموده است، مجتمع فرهنگی تربیتی مرحوم حاج افتخار امینی بمنظور مراقبت، تربیت و آموزش همین کودکان دایر شده، که از طریق یارانه بهزیستی و مشارکت عمومی خیرین در حال فعالیت است. اخیراً نیز با اعلام آمادگی تعدادی از شهروندان علاقمند و دراری احساس مسئولیت اجتماعی، برای تأسیس انجمن مردم نهاد حمایت از حقوق کودک اقدام شده، که بمحض انجام فرآیندهای قانونی و صدور مجوز از طریق کمسیون ماده ۲۶ بهزیستی استان کردستان، آنها نیز در جهت افزایش سطح آکاهی عمومی، فرهنگ سازی و حمایت از حقوق کودکان در تمامی حوزه ها شروع به فعالیت میکنند.
اداره بهزیستی به تنهایی در مورد وضعیت این کودکان تصمیم گیرنده و اقدام کننده نیست، بلکه در یک فرآیند همکاری و مسئولیت پذیری اجتماعی فراگیر ادارات: آموزش و پرورش با هدف تداوم تحصیل، مرکز بهداشت با هدف تأمین بهداشت و امنیت روانی، شورا و شهرداری با هدف جلوگیری از تکدیگری و حمایت از کودکان در معرض آسیب، بهزیستی با هدف حمایت و ارتقای سطح زندگی و در نهایت حمایت قانونی دادستان و اقدام ضابط قضایی(نیروی انتظامی)، این حمایت ها و اقدام های قانونی صورت می گیرد.
واکاوی: آیا آماری از کودکان بی هویت که نام و نشان مشخصی نداشته باشند و یا والدین آنان مشخص نیستند در دسترس هست؟
حکیمی: در شهرستان سقز با توجه به وضعیت شناسایی شده موجود، کودکی بی هویت وجود ندارد. در همان دوران نوزادی اینگونه کودکان با دستور قضایی تحت حضانت موقت بهزیستی قرار می گیرند، و در یک فرآیند قانونی سخت گیرانه در جهت اطمینان از تأمین آتیه مناسب، به متقاضیان واجد شرایط فرزند خواندگی واگذار می شوند.
واکاوی: نوزادان سر راهی آیا وجود داشته است؟ متولی رسیدگی به آنان چه نهادی است؟ زندگی و آینده این قبیل از کودکان چگونه رقم خواهد خورد؟
حکیمی: نوزادان سرراهی در حد انگشت شمار هستند، متولیان آن به ترتیب افدام: کلانتری، بیمارستان، دادگستری و در نهایت بهزیستی است. این نوزادان در یک فرآیند قانونی سخت گیرانه در جهت اطمینان از تأمین آتیه مناسب، به متقاضیان واجد شرایط فرزند خواندگی واگذار می شوند. بهزیستی نظارت مستقیم بر شرایط زندگی فرزندخوانده تا صدور شناسنامه به نام والدین قانونی اش را برعهده دارد، ولی بایستی این مهم را مدنظر داشت که همانند سایر انسانها، آینده ی هیچ فردی بصورت قطعی قابل پیش بینی نخواهد بود.
واکاوی: در اوایل دی ماه سال ۹۴ یک نوزاد از این دسته پیدا شد! سرنوشت او چه شد و اکنون کجاست؟ آیا مورد یا موارد مشابه آن در قبل یا بعد از او وجود داشته است؟
حکیمی: نوزادان پیدا شده پس از اطمینان از سلامت و ترخیص از بیمارستان با دستور قضایی، بلافاصله به شیرخوارگاه مرکز استان فرستاده می شوند. در آنجا طبق مقررات خاص تحویل متقاضیان فرزند خوانده می گردند. جا و مکان تحویل گیرنده ها کاملا محرمانه بوده و اساسا یکی از اصول مهم صیانت از هویت آنهاست.
واکاوی: در ارتباط با چنین کودکانی، آیا افرادی برای تحویل گرفتن و قیم شدن آنان مراجعه کرده اند؟ بعد از تحویل دادن این بچه ها به این نوع سرپرستان، آیا بهزیستی و یا نهادهای دیگر بر روند تربیت و زندگی وی نظارت خواهند داشت؟
حکیمی: در رابطه با نوزادان پیدا شده متقاضیان فرزند خواندگی زیادی وجود دارند، که بر اساس تحقیقات گسترده طبق ضوابط قانونی و سختگیرانه به آنها تحویل داده می شوند. اما نظارت بر کودکانی که به فرزند خواندگی سپرده می شوند به این ترتیب است، که سال اول هر شش ماه یکبار، پنج سال اول بصورت سالیانه و بعد از آن بر حسب ضرورت می باشد. اما معمولاً بخاطر حفط کرامت خانوادها و صیانت از هویت کودک، از سال دوم به بعد نظارت مستقیم و بازدید صرفاً در صورت ضرورت و نیاز خواهد بود.
واکاوی: شیرخوارگاه بهزیستی در چه وضعیتی است؟ مشکلات آن را بیان فرمایید و آیا در این باره اقدامی صورت گرفته است؟
حکیمی: چون شیرخوارگاه در استان قرار داشته و در محدوده ی اختیارات و نظارت شهرستان نیست، امکان پاسخ مشخص نیز وجود ندارد.
واکاوی: سابق بر این بهزیستی برای درمان نوزادانی که معلول به دنیا می آمدند، بودجه هایی در نظر گرفته بود، آیا این بودجه ها همچنان ادامه دارد؟
حکیمی: بودجه های سازمان بهزیستی با توجه به نیاز معلولین تخصیص می یابد، که بخشی از آن در جهت پیشگیری از معلولیت ها (آموزش خانواده ها و اجرای طرحهای غربالگری)و همچنین در راستای نیاز معلولین(کودکان و بزرگسالان) به خدمات حمایتی تخصصی وفق مقررات سازمان خدمات زیر ارائه می گردد:
– هدایت زوجهای دارای فرزند معلول و یا جوانان در حال ازدواج برای انجام معاینات و آزمایش های ژنتیکی، در قالب مشاوره و غربالگری ژنتیک به جهت پیشگیری از به دنیا آوردن فرزند معلول .
– برنامه های پیشگیری از معلولیت های ناشی از انفجار مین و مواد منفجره زمان جنگ و اقدام به آموزش خانواده های حاشیه شهر و روستایی در معرض مین بخصوص دانش آموزان، دامداران و کشاورزان، با همکاری آموزش و پرورش، مرکز بهداشت و هلال احمر سال هاست که اجرا می شود.
– برنامه های پیشگیری از تنبلی چشم(آمبلیوپی) که با آگاه سازی خانواده ها و غربالگری کودکان ۶-۳ سال، توسط اکیپ های سیار آموزش دیده با پشتیبانی نیروهای متخصص انجام می پذیرد، که کمک هزینه عمل جراحی و تهیه عینک به کودکان پرداخت می شود.
– برنامه های مربوط به غربالگری شنوایی نوزادان نیز نقش مؤثری در پیشگیری از معلولیت با انجام معاینات و تشخیص زودرس بیماری و درمان آن قبل از ایجاد معلولیت(سمعک و عمل جراحی کاشت حلزون) دارد.
– در کنار این طرح ها و بسیاری از فعالیت های پیشگیرانه، بهزیستی بعد از وقوع معلولیت نیز برنامه های حمایتی تخصصی (آموزش خانواده و معلول، توانبخشی و تحویل وسایل تنظیفی و کمک توانبخشی) به منظور پیشگیری از پیشرفت معلولیت ها و یا رفع محدودیت ناشی از معلولیت دارد.
– تحویل وسایل تنظیفی (پوشک، شیر خشک، سوند و …) در حد اعتبارات موجود و وسایل کمک توانبخشی (عصا، ویلچر، واکر، توالد فرنگی، تشک مواج، سمعک و …) مطابق دستورالعمهای توانبخشی، به آنها بدون هزینه صورت می گیرد.
– کلیه خدمات درمانی واحد توانبخشی(فیزیوتراپی، کاردرمانی، گفتاردرمانی، بینایی سنجی، شنوایی سنجی)، برای معلولین رایگان است.
– ایجاد مراکز آموزش روزانه و حرفه آموزی کودکان و افراد معلول ذهنی معرفت و کازیوه، کودکان دارای اختلال طیف اتیسم ثنا و کودکان کم شنوا و ناشنوای پژواک (آموزش های؛ انجام امورات شخصی، آموزش تعاملات اجتماعی، شکوفایی خلاقیت و توانایی خاص، خدمات؛ کاردرمانی، گفتار درمانی، روانشناسی و آموزش خانواده).
– پرداخت یارانه آموزش، ایاب و ذهاب و بهبود تغذیه به مراکز روزانه به ازای تعداد کودکان معلولین در حال آموزش و یارانه پذیرش و مراقبت به مراکز شبانه روزی.
– این اعتبارات برای ارائه خدمات به جامعه معلولین، در قسمت هایی روند افزایشی داشته است، برای سایر کودکان معلول که نیاز به درمان دارند پرداخت های موردی صورت می گیرد. برای خانواده هایی که مسکن به نام معلولین احداث می کنند کمک هزینه مسکن محدود و انشعابات رایگان(آب، برق، گاز) اختصاص می یابد، کمک هزینه های تحصیلی و شهریه دانشجویی به معلولین(دانش آموزان نیازمند و دانشجویان دارای شهریه) پرداخت می شود، معلولین در پرداخت بیمه تأمین اجتماعی(خویش فرمایی و کارفرمایی) کمک شده و وام اشتغال به خانواده های آنها پرداخت می گردد.
واکاوی: چه تعداد انجمن فعال در حوزه حمایت از معلولین در سطح شهرستان وجود دارد؟ ارتباط و تعامل بهزیستی با آنان در چه حدی است؟ اقدامات و خدمات حمایتی برای معلولین شهرستان در چه وضعیتی است؟
حکیمی: تعامل بهزیستی با مراکز مطلوب و اقدامات و حمایت ها در خصوص معلولین بیشتر از گذشته است، اما قطعا بدلیل تعداد زیاد معلولین(معلولین شناسایی شده تا کنون : ۴۵۰۰ معلول) و پایین بودن سطح درآمد آنها (بیشتر آنها به غیر از مستمری بهزیستی و یارانه دولتی هیچگونه درآمدی ندارند)، لازم است در چارچوب قانون جامع حمایت از حقوق معلولین راهکارهای اجرایی و قانونی و منابع مالی برای حمایت از معلولین(آموزش، اشتغال، مناسب سازی) و همچنین مراکز آموزشی توانبخشی روزانه و شبانه افزایش یابد.
– خدمات حمایتی مالی متناسب با منابع مالی، اعتبارات موجود و ابلاغی (مستمری ماهیانه، حق پرستاری ضایعه نخاعی، موردی درمان، موردی مناسب سازی، کمک هزینه بیمه اشتغال، کمک هزینه تحصیلی، کمک هزینه شهریه دانشجویی، کمک هزینه ساخت و خرید مسکن، کمک هزینه جهیزیه)
– خدمات حمایتی تخصصی متناسب با امکانات موجود( کاردرمانی، فیزیوتراپی، شنوایی سنجی، بینایی سنجی، گفتاردرمانی، توزیع وسایل تنظیفی و وسایل کمک توانبخشی، طرح ویزیت در منزل و طرح مراقبت از معلولین در خانواده)
– طرحهای آموزشی و پیشگیری از معلولیت ها (مین، آمبلیوپی، غربالگری شنوایی و غربالگری ژنتیک و آزمایش ژنتیک) در جهت جلوگیری از معلولیت قبل و بعد از تولد و همچنین تغییر نگرش جامعه نسبت به معلولین.
– پرداخت یارانه به مراکز مراقبتی توانبخشی روزانه و شبانه روزی(سالمندان، شفا، معرفت، کازیوه، پژواک، نوید، جامعه معلولین، بنیاد فرزانگان)، جهت ارائه خدمات مددکاری، رفاهی، مراقبتی، توانبخشی جسمی و روانی، آموزشی و حرفه آموزی به معلولین واجد شرایط.
| تعداد | مراکز غیردولتی فعال در حوزه ی معلولین | مراکز یارانه بگیر |
| ۱۲ | سرای سالمندان مهر– مرکز آموزشی توانبخشی معرفت – مرکز مراقبتی توانبخشی معلولین شفا- جامعه معلولین- موسسه رفاه نابینایان – مرکز حرفه آموزی کازیوه – مرکز خانواده کودک کم شنوا و ناشنوا پژواک – مرکز مراقبتی نوید- انجمن ناشنوایان هه ناسه ی بی ده نگ- بنیاد فرزانگان امید سقز – انجمن مهرافاق معلولین CBR- مرکز آموزشی توانبخشی کودکان دارای اختلال طیف اتیسم. | سرای سالمندان مهر – مرکز آموزشی توانبخشی معرفت – مرکز مراقبتی توانبخشی معلولین شفا- جامعه معلولین– مرکز حرفه آموزی کازیوه – مرکز خانواده کودک کم شنوا و ناشنوا پژواک – مرکز مراقبتی نوید – بنیاد فرزانگان امید سقز |
| مجموع اعتبارات یارانه ای واریز شده در نه ماهه اول سال ۹۶ | ۰۰۰/۴۸۰/۲۴۲/۵ ریال | |
واکاوی: پروژه موسسه رفاه نابینایان در چه مرحله ایست؟ و چه اقداماتی برای رفاه آنان لحاظ شده است؟
حکیمی: پیشرفت پروژه ساخت مجتمع فرهنگی، آموزشی موسسه رفاه نابینایان در حد ۶۰% می باشد، با پیگیریهای نماینده، حمایت فرماندار و مدیرکل و همچنین سفر رییس سازمان به شهرستان سقز در سال گذشته، تا کنون از محل اعتبارات تملک دارایی کمیته برنامه ریزی فرمانداری ویژه شهرستان(ساخت و توسعه مراکز حمایتی) و اعتبارات داخلی بهزیستی حدود ۰۰۰/۰۰۰/۷۰۰/۱ریال تخصیص یافته، که ۰۰۰/۰۰۰/۰۰۰/۱ریال آن تأمین اعتبار شده است، اکثر خیرین و معتمدین شهرستان و همچنین شورا و شهرداری، خصوصا اصناف و بازاریان نیز کمک نقدی، تأمین مصالح و مساعدتهای خدماتی زیادی به این پروژه نموده اند.
اقدامات انجام شده برای رفاه نابینایان:
– تأمین و تحویل وسایل کمک توانبخشی(دستگاه تایپ خط بریل، ساعت لمسی، عصا و …)
– حمایت از تیم ورزشی گلبال و سایر رشته های ورزشی نابینایان (دوینو و شطرنج)
– اردوی فرهنگی، ورزشی تفریحی نابینایان به بابلسر.
– پرداخت کمک هزینه ایاب و ذهاب به نابینایان ورزشکار و دانش آموزان و پرداخت شهریه دانشجویان نابینا و کم بینا.
– پرداخت مستمری ماهیانه و کمک موردی کمک هزینه متناسب با اعتبارات موجود (مناسب سازی، درمان و …)
– برنامه ریزی و تلاش در جهت تأسیس کتابخانه گویا با همکاری کتابخانه عمومی شهرستان.
– حمایت از برگزاری هرساله گرامیداشت روز عصای سفید و فعالیت های مرتبط با آن در سطح شهرستان.
– در راستای دسترسی پذیری معلولین از جمله نابینایان به خدمات و اماکن آموزشی، اداری و عمومی؛ تشکیل جلسات مستمر تیم بازرسی( کمیته تخصصی متشکل از نمایندگان: راه و شهرسازی، نظام مهندسی، شهرداری، فرمانداری ویژه، بنیاد شهید، بهزیستی و جامعه معلولین)، جهت تعیین اولویت های؛ مناسب سازی، بازدید از اماکن عمومی و اداری، ارزیابی و انعکاس نتایج بهمراه حدود انتظارات دسترسی پذیری افراد دارای محدودیت (معلولین، سالمندان، زنان باردار، کودکان زیر شش سال، بیماران صعب العلاج) به ادارات و در نهایت پیشنهاد دستور کار جلسات کمیته مناسب سازی شهرستان.
– تشکیل جلسات مستمر کمیته مناسب سازی شهرستان، در جهت بررسی اقدامات صورت گرفته و تعیین فرآیندهای اجرایی مناسب سازی در معابر شهری و اماکن عمومی و اداری متناسب با نظر کارشناسی تیم بازرسی مناسب سازی شهرستان.
– آموزش های مستمر عمومی و ایجاد تغییر نگرش در مبحث مناسب سازی، نیاز، تشخیص و مسئولیت پذیری در متولیان امر و سایر اقشار جامعه (مسئولین ادارات، مهندسین طراح و ناظر، پیمانکاران، استادکاران، اصناف و بازاریان، دانش آموزان و دانشجویان و …)
