اثرات منفی گرانی بنزین بر اقتصاد کلان کشور

دکتر بختیار عزتپناه| عضو هیأت علمی دانشگاه
بنزین یکی از کالاهای استراتژیک و تعیین کننده در اقتصاد کشور بشمار می رود. بالا رفتن ناگهانی قیمت بنزین توسط شورای عالی هماهنگی اقتصادی که متشکل از رؤسای قوای سه گانه و تعدادی از مسئولان مربوطه می باشد جدا از اینکه با وظایف مجلس شورای اسلامی بعنوان نهاد رسمی قانونگذاری و مهمترین رکن تصمیم گیری کشور همخوانی ندارد، در کنار ناکارآمدی مجلس و ضعف تیم اقتصادی دولت نشان از ورود نهاد دیگری دارد که موازی با مجلس تصمیم گیری و قانونگذاری می کند.
کمبود بودجه دولت و کاهش دلارهای نفتی ناشی از موانع صادرات نفت، قاچاق بی رویه سوخت، عدم صرفه جویی در مصرف بنزین، بالارفتن هزینه های دولت به دلیل عدم نرسیدن قیمت بنزین به فوب خلیج فارس و همچنین برنامه دولت برای رونق اشتغال و از همه مهمتر بازگرداندن منافع حاصل از افزایش قیمت بنزین به جیب دهکهای پایین جامعه را بعنوان دلایل اصلی گرانی بنزین مطرح می کنند که البته برخی ها دلایل سیاسی را هم به این عوامل اضافه میکنند.
واقعیت اینست که هر کدام از دلایل فوق الذکر در جای خود جای بحث دارد اما آنچه مهم است تبعات و آثار ناگوار ناشی از این تصمیمات خلق الساعه است. اگرچه دولت و مجلس بحث افزایش قیمت بنزین را در بودجه ۹۷ و ۹۸ مطرح کرده اند ولی شرایط موجود کشور به دلایلی همچون موارد زیر اقتضای چنین افزایشی را ندارد:
۱- تجربه نشادن داده است که گرانی بنزین به همراه تشدید تحریمها باعث ایجاد تورم خواهد شد. با خارج شدن طرح برجام از مسیر اصلی اش توسط آمریکا و عدم تحقق اهداف آن به همراه عدم پایبندی اروپا به تعهداتش و همچنین عدم پیوستن ایران به لوایح چهارگانه FATF و پالرمو و نیز اجرای گام چهارم کاهش تعهدات هسته ای ایران زمینه برای تشدید تحریمها را فراهم کرده است.
۲- از آنجایی که کشور ما از سیستم حمل و نقل هوایی و دریایی پیشرفته ای برخوردار نبوده و سیستم حمل و نقل عمومی که از گازوئیل و نیروی برق استفاده می کند نقش چندانی در این بخش ندارند و در عوض ماشینهای بنزینی قسمت عمده ای از جابجایی ها را برعهده دارند و همچنین مسافرکشی بعنوان شغلی رایج در کشور شناخته شده است گران شدن بنزین این بخش را دچار بحران خواهد نمود. اخلال در تردد مسافران پدیده ای است که تبعات آنرا می توان بصورت آسیبهای اجتماعی تا حد انصراف دانش آموزان روستایی هم یافت که روزانه جهت دسترسی به مدارس بایستی هزینه هایی زیادی را بابت جابجایی پرداخت نمایند.
۳- صنعت گردشگری که در سالهای اخیر رمقی گرفته و ظاهرا تعداد گردشگران خارجی که عمدتا از کشورهای همسایه هستند افزایش چشمگیری یافته است با بالارفتن قیمت بنزین و به تبع آن افزایش تورم در بخشهای حمل و نقل و مواد غذایی و فعالیتهای خدمات رسانی از رونق افتاده و سهم کشور از این صنعت مهم کاهش می یابد.
۴- مسکن از جمله فعالیتهایی است که در کشور ما به عنوان فعالیتی چند وجهی و اساسی شناخته می شود که با دهها فعالیت اقتصادی همچون بازار بورس و حمل و نقل و صنایع ساختمانی و … در ارتباط است که با گران شدن بنزین بر قیمت تمام شده مسکن افزوده میشود و این بخش از اقتصاد پایه را دچار مشکلات اساسی خواهد کرد.
۵- از آنجاییکه ایران کشوری خدماتی است که صنعت و کشاورزی مکانیزه نقش چندانی در اقتصاد آن ندارند سرمایه های سرگردان مردم در غیاب فعالیتهای درآمدزا همچون زمین و مسکن و صنعت به سمت تقاضای ارز هدایت میشوند. عدم وجود دلارهای نفتی و ناتوانی دولت در تزریق ارز به بازار و مدیریت دقیق آن بخش ارز را هم به شوکهای بزرگ روانی توسط دلالان مواجه خواهد کرد.
۶- از زمانهای دور همواره بین حمل و نقل و قیمت محصولات غذایی رابطه معناداری وجود داشته است، عدم دسترسی مناسب و ارزان به سیستم حمل و نقل هزینه تولید و فروش محصولات کشاورزی و دامداری را با مسائلی مواجه خواهد ساخت که دهکهای پایین جامعه که امروزه اکثریت مردم را در برمیگیرد با مشکلات مضاعفی روبرو خواهد نمود.
۷- گرانی بنزین بر بورس کشور تأثیر قابل توجهی خواهد گذاشت. سیمان و فولاد از جمله بخشهای مهم بازار بورس هستند که همراه با گرانی بنزین به شدت از آن تاثیر می پذیرند که تبعات آنرا بر بخش مسکن و سایر فعالیتهای خدماتی و زیرساختهای آموزشی، بهداشتی، صنعتی و عمرانی می توان به راحتی تشخیص داد.
با در نظر گرفتن شرایط فوق بایستی شورای عالی هماهنگی اقتصادی یا در مصوبه خود تجدد نظر نموده و شیب واقعی گرانی بنزین را متعادلتر کرده و شرایط اقتصاد کلان کشور را مد نظر قرار دهند و یا اینکه مجلس شورای اسلامی، دولت و قوه قضائیه وظیفه دارند که بر جریان قانونگذاری در کشور و نیز بر روند تحولات اقتصادی و بازار نظارت بیشتری داشته باشند تا اثرات ناگوار گرانی بنزین بر اقتصاد کلان کشور کاهش یابد.
در اقتصاد تورمی ایران افزایش قیمت بنزین کمکی نمی کنه
افزایش قیمت بنزین واقعا منطقی نبود