دیدار با پهلوانان سقز در زورخانه آزادگان
ورزش و انجام حرکات پهلوانی جزو فعالیت‌های اصلی روزمره ایرانیان در دوران باستان بوده‌است. جامعهٔ آن زمان ارزش خاصی برای ورزشکاران قایل می شد. حال اگر در کنار قدرت بدنی شجاعت روحی نیز در ورزشکار بود فرد لقب پهلوان به خود می گرفت و ارزش و احترام وی چندین برابر. فرد ورزشکار نیز به خاطر ارزش و احترامی که نزد عامه داشت همیشه شکرگزار بوده و افتادگی خاصی داشته است که به نظر می رسد دست انداختن در زمین و بوسیدن آن در هنگامه ورود به گود نشان از همین افتادگی و شکرگزاری باشد.
بر پایهٔ تاریخ، زورخانه و ورزش زورخانه ای حدود هفتصد سال پیش (قرن ۷ خورشیدی) به وسیلهٔ “پهلوان محمود” معروف به “پوریای ولی” پایه ریزی و در سده های بعدی سازمان دهی شده است. با آمدن ورزش های مختلف و جدید این ورزش قدیمی کم کم از رونق افتاد اما بوده و هستند کسانی که کماکان بر عهد مروت و پهلوانی که ریشه در این ورزش دارد ماندگار بوده و این ورزش را به نسل های بعد منتقل کرده اند.
این ورزش در سقز نیز پیشینه ای قدیمی دارد. هرچند شاید تاریخچه ای مکتوب از آن یافت نشود، اما در یک دستنوشته که حاج علی کریمی از پیشکسوتان این رشته در یک دیدار آن را برای پهلوانان سقزی نوشته است تاریخچه این ورزش خلاصه وار بیان شده است.
بر اساس این دستنوشته که هم اکنون در زورخانه سقز موجود است ورزش زورخانه ای در سال ۱۳۱۸ در محله کانی گرمک و در منزل محمدامین اعظمی که مرشد سایر ورزشکاران بومی و غیر بومی بوده بنیان گذاشته شده است. بعد ها و در سال ۱۳۲۷ که یهودیان سقز کوچ کردند ساختمان حمام آنها در جنب مسجد جامع کنونی محل فعالیت باستانی کاران ازجمله محمدامین اعظمی، نصرالله طاهری، مصطفی کریمی، حاج خلیفه صابر نیلوفری، محمد خادمی، محمدمولایی و تنی چند از دیگر ورزشکاران می شود که این روند تا سال ۱۳۳۴ ادامه و پس از آن به مدت یک سال فعالیت ها به حالت تعلیق در می‌آید.
بر اساس همین دستنوشته، نگارنده در سال ۳۵ در جنب بانک صادرات مرکزی سقز در منزل آقای ستوده اقدام به احداث زورخانه می کند که این زورخانه نیز چون مرشد آن از سقز به بانه منتقل شد پس از ۱۸ ماه فعالیت تعطیل شد. پهلوانان سقزی و در رأس آنان ایرج دهزنی از پای ننشسته و در سال ۱۳۴۳ منزل علیرضاخان اردلان در جنب پاساژ فیض نژاد را کرایه و آن را به باشگاه چند منظوره از جمله زورخانه تبدیل و با نام باشگاه “تاج” فعالیت داشتند تا اینکه در ۱۳۵۰ حمام حاج صالح را جهت ادامه این ورزش انتخاب کردند و حتی گود آن را نیز کندند اما بنا به دلایلی موفق نشده و ناچار گود را پر کرده اند.
حاج علی کریمی بیان می دارد که نهایتا در سال ۱۳۵۴ سید حسن زریان که اکنون خود یک مرشد بود حمام حاج صالح را کرایه و با نام زورخانه “پوریای ولی” به بهره برداری می رساند که سال بعد از آن ماجد یاعلی و مرحوم عطا یاعلی به مدت هفت ماه مدیریت آن را عهده در می‌شوند. بعد از این هفت ماه حاج علی کریمی خود مدیریت آن به عهده داشته که تا سال ۱۳۷۵ و صورت مستمر در آن فعالیت داشته اند که در این مدت افراد نام آوری چون ماجد یاعلی، مشالله صفری، محمد فرجی، فردین کریمی، مسعود یاعلی، امجد صفایی و محمد مرادیان به عنوان مرشد و ضرب گیر فعالیت داشتند و اکثر ورزشکاران پیشکسوت فعلی محصول تلاش های این دوره هستند.
بعد از سال ۷۵ به دلیل شکایت مالکین، زورخانه پوریای ولی نیز تعطیل شد اما قبل از آن زورخانه آزادگان توسط حاج عثمان سلطانی و تنی چند از پهلوانان سقزی زیر نظر اداره تربیت بدنی و شخص مرحوم خاکی احداث شده بود. همچنین در سال ۷۸ زورخانه ای توسط حاج علی کریمی احداث که تا سال ۸۳ نیز فعالیت داشته است.
همانگونه که از قدیم الایام پهلوانان سعی در حفظ این کشتی داشته اند هم اکنون نیز این تلاش به صورتی جدی‌تر و سازمان یافته تر توسط هیأت ورزش باستانی ادامه دارد. به گفته مسعود یاعلی رییس هیأت، این ورزش با کمترین حاشیه و با بیشترین هماهنگی با ادارات و هیأت استان پر قدرت به کار خود ادامه داده و هم اکنون جزو مدال‌آورترین هیأت های ورزشی شهرستان است.
مسعود یاعلی ضمن اشاره به کمک ها و حمایت های اداره ورزش و جوانان و روسای هیأت ورزش زورخانه ای سابق و جدید استان می گوید: سال گذشته در رده های مختلف سنی این هیأت توانسته است ۱۷ عنوان مدال کشوری را از آن خود کند. وی با توجه به اهمیت ورزش پایه می گوید: سال ۹۴ در بین مدارس سطح شهرستان اقدام به استعداد یابی کردیم که در جریان آن بیش از ۸۰ دانش آموز جذب این ورزش شدند که همگی این افراد در آمادگی به سر می برند از جمله ماردین ریشه صاحب که به تنهایی چند مدال قهرمانی دارد. همچنین آرین رنجبر که قرار است به تیم ملی نونهالان دعوت شود. در رده بزرگسالان نیز علیرضا یاعلی برای مرشدی تیم ملی انتخاب شده است و عبدالله کوهزادی نیز در همان رده سنی به زودی به اردوی تیم ملی دعوت خواهد شد.
